Lezersbrief? Andr? Deleersnyder in De Morgen 26032009

Onderwijs
Terecht zijn onderwijskringen erom bekommerd ‘tragere’ leerlingen niet het slachtoffer te maken van de maatschappelijke druk naar een vervroegde intellectuele ontwikkeling, zoals een lezer dat gisteren formuleerde (DM 24/3). Dat was trouwens in 1971 bij de invoering van het vso onder minister Vermeylen ??n van de hoofdbekommernissen en sindsdien is dat een blijvend aandachtspunt gebleven in het secundair onderwijs. Waar men echter niet op heeft gelet, is het feit dat dit gevoerd heeft tot een nivellering naar onder, doordat begaafde leerlingen omgekeerd onder druk kwamen van een ge?nstitutionaliseerde tragere onderwijsvorm, zeker in de eerste twee jaren van het aso. In de nieuwe vernieuwingsplannen, zoals die onlangs in de publiciteit zijn gekomen, dreigt die omgekeerde druk nog sterker te worden. Het ‘onderwijs van de gelijke kansen voor iedereen’ wordt immers opnieuw en nog sterker ge?nterpreteerd als een onderwijsvorm waarin iedereen dezelfde materie in dezelfde hoeveelheid en met dezelfde intensiteit (of afwezigheid daarvan) krijgt aangeboden, omdat men lijkt uit te gaan van het dogma dat alleen op die manier iedereen een serieuze slaagkans krijgt. Dit is een typische redeneringsvom van het bestaande socialistisme, ongetwijfeld ingegeven door de bekommernis alle bevolkingslagen de kans te geven zich intellectueel en maatschappelijk te emanciperen. Men kan zich echter afvragen of die redenering correct is en de vernieuwingsplannen de juiste methode volgen. Indien begaafde kinderen uit minder ‘ge?volueerde’ kringen twee jaar lang een minder intensief onderwijs moeten volgen dan is te vrezen dat ze kostbare tijd verspelen, en wel in de periode waar hun psychologie zeer ontvankelijk is voor intellectuele ontwikkeling. Daardoor zullen precies die kinderen minder emanciperen en wordt de ultieme doelstelling, namelijk de emancipatie van alle bevolkingsgroepen, tegengewerkt. Of: hoe men, bezield met de beste bedoelingen, het omgekeerde daarvan nastreeft. Het is ook te vrezen dat achter de vernieuwingsplannen weer onterechte ideologische drijfveren schuilgaan. Maar daarover wordt natuurlijk zedig gezwegen.

Andr? Deleersnyder, Assenede

?

De vernieuwingsplannen voor Frank Vandenbroucke en het Middelbaar Onderwijs in Vlaanderen hebben en hadden geen ideologische onderbouw. Integendeel, ze wentelen zich in een reeds lang achterhaalde marktgevoelige verpakking. Wanneer door de onenigheid tussen de kroonprinsen Stevaert – Vandelanotte – Vandenbroucke destijds Patrick Janssens gelanceerd werd als nieuwe deus-ex-machina voorzitter voor de verbaasde SP wou hij zich kost wat kost positioneren als de uitvinder en marktmeester van het ‘gelijke kansen’-verhaal.

Louis Tobback had vroeger al eens opgemerkt dat het succes van het socialisme steunt op jaloezie. Een fundamentele eigenschap van mensen die zich verongelijkt opstellen op basis van een diep-christelijke gelijkwaardigheidstheorie. Dit was een machtig?mobilisatiemiddel van de volksmassa’s. Tijdens de slavenmaatschappij door het christendom. Later als socialistische ideologie tijdens het opkomende kapitalisme.

Patrick Janssens voerde alle onderwijstheorie?n, – praktijken en – ideologie?n van de socialistische onderwijsdeskundigen en belangenverdedigers af in ruil voor het ‘gelijke kansen’ verhaal. In wezen een uiterst liberale individualistische denkpiste waarmee hij alsnog hoopte de steeds verder wegvluchtende kiezers te lokken. Iedereen wou toch het beste voor zijn of haar kind, bijgevolg was de illusie van een ‘gelijke kans’ in het onderwijs het minste dat je de kiezers kon proberen te verkopen.

Edoch zonder succes, want de kiezers bleven het intussen alternatieve sp.a verhaal steeds meer de rug toekeren. Dit had en heeft niets meer met ideologie te maken, zelfs niet met een vorm van socialistische ideologie.
Dit is louter een falende marketingstrategie.

Andr? Deleersnyder heeft dit in zijn lezersbrief in De Morgen fijntjes opgemerkt en herkent dit?terecht als de zoveelste variant van onderwijsillusies.

Het nivelleren naar onderen verkopen als ‘gelijke kansen’ heeft in Nederland een ravage aangericht. Generaties jonge mensen werden en worden nog steeds de onbenulligheid ingevoerd onder het mom van ‘leuk, lekker, makkelijk’ en een als ‘taalvaardig’ omschreven grote bek. Wie geld heeft en gezond verstand, stuurt in Nederland zijn kinderen naar priv? scholen, elitescholen, gymnasia en als het effe kan over de grens naar de Vlaamse onderwijsinstellingen.

Onderwijsemancipatie was ooit een ijzersterk standpunt van het vroege socialisme. Enkel keihard werken, dubbel gemotiveerd studeren zou proletenkinderen een sociale promotiekans kunnen bieden. Vandaag democratisering van het onderwijs verkopen als ‘gelijke kansen’ is een vorm van georganiseerde debilisering. Het Nederlandse onderwijssysteem is daar een verbijsterend voorbeeld van -?de zesjescultuur?tot op universitair niveau – waar bij een toegangsproef voor de Twentse Technische Universiteit minder dan 10 % van de kandidaat studenten het minimale wiskunde- en wetenschappenpeil haalden, noodzakelijk om de lessen nog maar?te kunnen begrijpen.

Wellicht loopt de huidige en komende ‘gelijke kansen’ praktijk? – inclusief het verplicht doorlopen van een zelfde leerprogramma voor de eerste twee jaren van het middelbaar onderwijs voor alle kinderen uit die leeftijdscategorie – in de pas met de nieuwe economische tijden. Er is niet langer behoefte aan zelfstandig werkende producenten, ontwerpers, intellectuelen – kortom denkers en doeners van enig niveau. Er lijkt enkel nog een toekomst voor passieve consumenten in een hang naar onmiddellijke behoeftebevrediging. Die zouden de markt weer moeten aanjagen met?door hun illusoir?zelf- en wereldbeeld opgewekte verlangens.

Het onderwijsniveau daalt schrikbarend. De frustratie van de leerlingen stijgt in gelijke mate, want wie voor een dubbeltje wordt geboren, wordt met dit onderwijs ook nooit een kwartje.??De echte?rekening krijgen ze wel gepresenteerd op de hyperflexibele arbeidsmarkt?met inferieure hamburgerjobs. Terwijl de nood aan bekwame, betrokken en betrouwbare vaklui met beroepsfierheid ? ook in de medische en zorgsector ? toeneemt.

Van een socialistisch onderwijsideaal is bij dit alles natuurlijk geen sprake. Er is geen enkel streven meer naar maatschappelijke en intellectuele emancipatie in een hysterische samenleving.

Het afvoeren van klassieke talen bij het begin van het middelbaar onderwijs is daarvan een mooi voorbeeld.

Met Vandenbrouckes onderwijsplannen is de toekomst in Vlaanderen weer aan private elitescholen die zich op de kaart weten te?zetten met hun aanbod Latijn en Grieks, wiskunde en wetenschappen.

Onderscheid moet er zijn, nietwaar.

Maar met ‘gelijke kansen’ en sociale emancipatie heeft dit natuurlijk niets te maken.

Succes voor een afbrokkelende sp.a is uit dit onderwijsverhaal natuurlijk niet te puren, zoals de kiezer in juni eens te meer zal duidelijk maken.

Steven Vanckere (cd&v), minister van Ambtenarenzaken, Overheidsbedrijven en Institutionele Hervormingen verklaart in het Dubbelinterview met Jo?lle Milquet (CDH)?- Knack van 18 maart 2009:

?We moeten opletten dat de scheiding der machten geen fetisj wordt. Toen Montesquieu dat principe omschreef, was er een despotisch bewind. Het ging bij hem over een spreiding van de macht. Het was een verhaal van checks and balances. Ook nu moeten we ons afvragen hoe in een democratie de machten elkaar goed in evenwicht kunnen houden. Dat is veel fundamenteler dan de ongetwijfeld ook interessante vragen over welke minister of kabinetschef met welke magistraat gebeld of ge-sms?t heeft in de Fortiszaak’.

Wat mij enigszins verbijsterde, is het ontberen van enige reactie vanwege de cd&v kopstukken op een dergelijke uitlating van hun minister als rijzende ster.?

cd&v prominenten, verstorven in het staatsmanschap of behoedzaam verknocht aan?afstandelijkheid van de macht, ?horen een dergelijk fetisjisme van de macht in eigen huis toch nauwgezet te tuchtigen of tot boete te bewegen om erger te voorkomen.

Steven Vanackere mag dan zelf misschien niet helemaal vatten wat hij in Knack verklaard heeft,?een Van Rompuy moet dit toch herkennen als betonrot of huiszwam. De gevaarlijke goedbedoelende maakbaarheidsideologie?woekert weer in het huis van de christendemocratie. Het Groot College van de Geloofsleer moet de jonge garde dringend duidelijk maken wat het verschil is tussen de macht hanteren op het publiekstheater en de natte dromen in de cenakels.

?

DE MORGEN?21032009?- ZENO: Doeners & Denkers: Jos Geysels en Yves Desmet in gesprek met Luc Ferry en Herman Van Rompuy.

?

Luc Ferry: “Dat is amusant, want net vandaag staat in Le Figaro een stuk van mij over de band tussen christendom en liefde. Het centrale idee in mijn denken is dat de liberale globalisering waarin we zo brutaal geworpen zijn twee effecten heeft op dat thema van christendom en liefde. Het eerste effect is dat we ons verwijderd hebben van het christendom, en het tweede is dat we er opnieuw naartoe groeien, een beetje een paradox, ik geef het toe.?

“We hebben in de afgelopen honderd jaar een deconstructie van traditionele waarden meegemaakt zoals nooit eerder in de geschiedenis van de mensheid. De twintigste eeuw heeft gewerkt als een zuur op die traditionele waarden. We hebben de tonaliteit in de muziek vernietigd, de figuratie in de schilderkunst, de christelijke waarden, de burgerlijke moraal. Maar niet alleen in de hoge cultuur, ook in het dagelijkse leven is het klassieke en eeuwenoude leefpatroon gedeconstrueerd. Het klassieke dorp, waarin ik nog mijn jeugd heb mogen beleven, is de afgelopen vijftig jaar meer veranderd dan in de vijfhonderd jaar daarvoor. Mijn kinderen kennen geen koffiemolen meer, beseffen niet dat mijn moeder nog de was deed in een gemeenschappelijk bassin met de andere vrouwen van het dorp. Als ik mijn dochter van achttien vertel dat het laatste Zwitserse kanton dat vrouwenstemrecht toestond, dat pas deed in 1991, valt ze van haar stoel.?

“Mensen die uit die tijd zouden terugkomen, sterven hier ter plekke aan een hartaanval. Echtscheiding is normaal geworden, homoseksualiteit eveneens, de dingen zijn op een verschrikkelijk snelle en ingrijpende manier veranderd. Vertel maar eens aan een soldaat van de Grote Oorlog dat er vandaag vrouwelijke generaals en straaljagerpiloten zijn, de man was niet meer bijgekomen van het lachen. Dat is het eerste effect: de deconstructie van de kerk en de traditionele waarden. Dat is het werk geweest van de boh?mes, de mensen van links, de contestanten van mei ‘68, al diegenen die dachten dat je alleen op de ru?nes van het verleden iets nieuws kon opbouwen. De realiteit is anders.

“Want achter de boh?mes stonden de bourgeois. En die hadden er ook belang bij om die traditionele waarden te vernietigen, omdat ze op die manier de gemeenschap binnen konden laten treden in het tijdperk van het grenzeloze consumentisme. Als mijn dochters de waarden zouden huldigen van hun overgrootmoeder zouden ze geen drie gsm’s per jaar kopen. Er was een breuk nodig om het kapitalisme te laten opbloeien op nooit eerder geziene schaal en dat heeft links op een briljante manier gedaan. Het zijn vandaag niet de arbeiders die de niet-figuratieve schilders kopen, maar de captains of industry, die daarmee waarschijnlijk een historische schuld aflossen. Want de logica van de deconstructie en de permanente vernieuwing is net de ideologische motor van het consumentisme en het kapitalisme. Iedere ondernemer weet immers dat wanner hij binnen drie maanden geen nieuwe gsm met meer mogelijkheden en pixels op de markt brengt, hij economisch dood is. Hij is de Picasso van de gsm geworden: deconstrueren en vernieuwen. De boh?mes zijn dus de hoorndragers van de geschiedenis: zij hebben het veld klaargemaakt voor de bourgeois. ‘Sous les pav?s, la plage’, scandeerden ze in mei ‘68. Nee, sous les pav?s, weten we nu, zat het internationale en globale kapitalisme.”

?

?

En dus niet de liefde.

Luc Ferry: “Maar het is mijn vaste overtuiging dat we stilaan binnentreden in een nieuw tijdperk van het humanisme, dat niets meer te maken heeft met het achttiende-eeuwse humanisme van de encyclopedisten, Voltaire en Kant, dat een humanisme was van de Rede, het Recht en de Wetenschap, maar paradoxaal een humanisme dat dichter ligt vrij de christelijke waarden dan ooit voorheen. Vandaag maken we een revolutie mee die in de volgende twintig jaar alles zal veranderen. Meer bepaald de geboorte van een humanisme, niet van de Rede, maar van het Hart. Niet het humanisme van het Recht, maar dat van de Transcendentie, de relatie met de andere.”

?

?

U bent daarvan overtuigd omdat…?

Luc Ferry: “Waarom? Het is de geschiedenis van de familie die Europa echt veranderd heeft, de uitvinding van het huwelijk uit liefde. Dat ontstaat pas in achttiende eeuw en wordt de algemene regel in de twintigste eeuw, ondersteund door het kapitalisme. De geschiedkundigen van de middeleeuwen leren ons dat er toen geen liefdeshuwelijk was, men werd getrouwd door het volledige dorp, in functie van de voortzetting van de naam en het patrimonium, om arbeidskrachten te produceren voor de boerderij. Toen het kapitalisme betaalde arbeid uitvond en de arbeidsmarkt werden de kleine individuen uit de dorpen niet langer boer en christen, maar onttrokken ze zich aan de gemeenschap en gingen in de stad werken. Pas toen kregen bijvoorbeeld vrouwen een financi?le onafhankelijkheid door hun loon, voor de eerste keer ontsnapten ze aan de sociale controle van het dorp en de pastoor. Ze werd vrij van de blikken van de ander en financieel autonoom. Dus ze wil trouwen met een partner naar haar keuze. Zo verandert de familie definitief van structuur, want ze wordt gebaseerd op de liefde, niet langer op berekening.

“Dat is op zijn beurt weer de basis voor de la?citeit in Europa, de scheiding tussen kerk en staat, want het morele kader van die kerk is niet langer toepasbaar. Je ziet de opkomst van de scheiding, want als je een huwelijk aangaat uit liefde is het ook logisch dat je uit een huwelijk stapt als die liefde er niet meer is, een afweging die een eeuw eerder in niemand zijn hoofd opgekomen zou zijn. Toen nam men gewoon een minnaar of ging men naar het bordeel, de enige garantie dat het eeuwige gezin als instituut kon blijven bestaan. Het derde gevolg van het liefdeshuwelijk is dat men zijn kinderen liever zal zien dan ooit eerder in de geschiedenis. De dood van een kind was in de middeleeuwen minder erg dan het verlies van een koe of een paard; vandaag is het het ergste wat iemand kan overkomen.

“Deconstructie van de traditionele waarden ten voordele van het hyperkapitalisme, daarnaast de ontwikkeling van de liefde als nieuwste en sterkste morele waarde, als uiting van een nieuw humanisme, paradoxaal genoeg een postume overwinning van het christelijke wereldbeeld op een ogenblik dat haar instituut, de kerk, in een grote crisis verkeert. Niemand gaat nog naar de kerk, maar de naastenliefde voor de familie en de vriendenkring staat sterker dan ooit tevoren.?

“Wat ik het sacrale noem, is etymologisch verwant met ‘sacrifier’, zich opofferen. Waarden worden sacraal wanneer ik bereid ben er mijn leven voor te geven. Waarvoor hebben Europeanen zich opgeofferd in de loop van de geschiedenis? Voor God, het vaderland en de revolutie. Daarvoor zijn de afgelopen eeuw in diverse oorlogen miljoenen mensen gesneuveld. De jonge Europeaan van vandaag is niet langer bereid voor een van die drie te sterven, want die concepten zijn vakkundig gedeconstrueerd. Maar waarvoor willen we nog wel sterven? Voor medemensen van wie we houden, voor familie, voor onze kinderen. Dat maken we vandaag mee: de sacralisatie van de liefde. Wel, dat is een zeer christelijk concept. En in die analyse vinden we elkaar, ook al ben ik geen gelovige, en u wel.

“Wat passioneert de mensen? Hun familie. Gaan de kinderen niet verkeerd lopen, zullen ze werk vinden, hoe zorg ik voor mijn licht dementerende ouders, hoe overleef ik mijn echtscheiding? Die problemen hebben we allemaal, hetero of homo. Want ik pleit absoluut niet voor de restauratie van het klassieke gezin: je ziet die liefdesbanden evengoed in nieuw samengestelde gezinnen, waar kinderen zich plots van de aandacht van vier ouders verzekerd weten. We zullen allemaal drie of vier carri?res hebben, drie of vier wat langere relaties. Die problemen defini?ren we vandaag nog als individueel, terwijl ze eigenlijk de collectieve problemen van de toekomst zijn. Dat opent ook onze geesten en is belangrijker dan om het even welke ideologie. Kijk naar het rechts-reactionaire gezin, waar de dochter komt vertellen dat ze lesbisch is. Vroeger werd die buiten gegooid, vandaag zullen de ouders hun denkbeelden veranderen, omdat de liefde voor het kind groter geworden is dan hun gehechtheid aan een ideologie. Iedereen aanvaardt dat mensen in hun leven niet altijd alles zelf kiezen. Dat het kan dat ze aan de drugs geraken en dat je ze dan moet helpen. Marxisten en liberalen hebben altijd geloofd dat het priv?leven los stond van de politiek. Mijn stelling is dat het zowat de enige politiek van de toekomst wordt. De politicus die dat begrijpt, heeft de toekomst.”

?

Luc Ferry: “Deze crisis is niet alleen financieel, maar vooral sociologisch en spiritueel. Ze begint in de jaren negentig, wanneer je een enorme herstructurering van de Amerikaanse arbeidsmarkt krijgt. Er ontstaat een kleine elite zeer goed betaalden en een massa proletari?rs met hamburgerjobs, met een ineenstorting van de middenklasse tot gevolg. Nochtans was het net die middenklasse die de economische groei trok. Hoe heeft men gereageerd toen de middenklasse verdween: men is met krediet die groei blijven financieren, en nu blijkt al dat krediet niet meer terugbetaalbaar. Men heeft rijkdom gecre?erd met leningen, niet met salarissen. Dat heeft ook een moreel-culturele oorzaak: men heeft mensen verleid zich in schulden te steken die ze niet konden betalen. Dus je moet niet alleen nieuwe sectoren bedenken, maar ook een nieuwe mentaliteit. Anders is het niet meer dan een vlucht vooruit, een pleister op een houten been. De horizon van huidige consumptie is niet vol te houden, niet economisch, niet ecologisch, niet financieel en ook niet moreel. Nous perdons notre vie ? essayer de la gagner. Dat gaat niet meer. En die vraag zal zich ooit stellen.”

Luc Ferry: ‘Vandaag maken we een revolutie mee die in de volgende twintig jaar alles zal veranderen: de geboorte van een humanisme, niet van de Rede, maar van het Hart. Niet het humanisme van het Recht, maar dat van de Transcendentie, de relatie met de andere.

?

Herman Van Rompuy: ‘Waar ik aan twijfel, is of we opnieuw echt willen werken aan de liefde. Het kan ook dat wat gaat domineren niet de liefde is, maar de onzekerheid, de ongerustheid en de angst’

Luc Ferry: ‘Wat ik een beetje vrees, is dat men te exclusief gefocust is op maatregelen, niet op mentaliteit. Moeten we niet stilaan durven te zeggen dat een ongebreidelde en steeds groeiende consumptie niet alleen niet langer kan, maar misschien ook niet echt ergens voor nodig is??

Herman Van Rompuy: ‘Ideologie speelt vandaag een bijkomstige rol in de politiek. Hoe krijg je een klimaat van solidariteit, openheid, coherentie, cohesie om de problemen waar we voor staan aan te pakken? Hoe krijg je meer eenheid in een samenleving waar geen enkele politieke partij er nog in slaagt meer dan 20 procent te halen?’

In een indringende NRC Handelsblad (16032009) reflectie concluderen Wouter van Dieren en Arnold Heertje dat ‘de consumenten dank zij de crisis niet meer alles opmaken. Eindelijk sparen ze de wereld. Nu nog investeren in duurzame technieken.’

?

Het citaat van Maarten Toonders Bommelboek’De Bovenbazen’ uit 1963 is van een onge?venaarde helderheid, zoals de meeste Bommelverhalen.

?

Het gaat om systeemfouten. Een interessante correctie daarvan is de door de Duitse wetenschappers Ernst von Weizs?cker en Friedrich Schmidt Bleek ontwikkelde resource- effiency, waarvoor zij de Japanse Takedaprijs ontvingen, equivalent van de Nobelprijs.
Zorg ervoor dat de hoeveelheid energie en milieu per eenheid bnp afneemt met een factor
10, dan resulteert dat in herstelde natuurlijke kapitaalvoorraden en een duurzaam bnp.

In het Zweedse mijnstadje H?llefors staat een Factor10-gebouw (waarin een Design Academy is gevestigd), bewijs van de stelling dat het concept levensvatbaar is. In een aantal landen is resourceefficiency opgepikt als een kansrijke optie voor de nieuwe economie.

In het Bommelverhaal ‘De bovenbazen’’ ?tiert de ondernemer Amos W. Steinhacker over dit soort voorstellen: ?De natuur is de vijand van het kapitaal! De natuur werkt gratis! En gratis is een vloek! Niet de natuur moet produceren! Wij moeten produceren! Wij! Wijzelf !?. Toonder schreef dit in 1963, en het verhaal gaat over de kredietcrisis.
De wereldeconomie voorbij de recessie zal dus niet moeten gaan over de terugkeer naar de
steeds snellere doorstroming van grondstoffen naar afval, maar over het herstel en scheppen
van kapitaalvoorraden, in de vorm van een permanente energievoorziening, stabilisering van
het klimaat, voorkomen van extreme weersomstandigheden, droogte en wateroverlast, herstel
van natuur en biodiversiteit en drastische maatregelen om de landbouw veilig te stellen. Na
2025 is het fosfaat op. Zonder fosfaat geen landbouw.
Einde verhaal.

’ Het oog ziet meer dan het hart weet’ ?- William Blake ’

’ Wat we zien helpt ons de wereld begrijpen maar verhindert ons de werkelijkheid te doorgronden. Zijn is schijn. ’ – Gerhard Richter

Spelers en toeschouwers in een veilige en duurzame samenleving weten dat ons samenleven een spel is, dat het toneel is, maar zij accepteren dit spel als alternatief voor oorlog, voor een moordend en dodelijk handgemeen.

Wie niet bereid is de relativiteit, de misleiding, kortom de fictie als kern van onze waarneming te aanvaarden, te erkennen en te bespelen, zal gedreven worden tot geweld ? zelfs fysiek geweld ? als slachtoffer of als dader, wat binnen een bepaalde bevolkingsgroep, een cultuur of volkerenconglomeraat telkens weer bijzonder weinig duurzaam gebleken is.

?Laat ons ziende blind zijn !?Laat ons elkaar in de blinde ogen kijken,?zodat eenieder zichzelf kan zien,?wanneer je de oogleden sluit,?een negatief beeld tegen een bloedige achtergrond,?van al wie voor ons kwam en al wie na ons zal zijn.?

Al onze zieners zijn blind. Zij houden hun ogen gesloten voor het verblindende ?Licht van het hier en nu, opdat hun brein begrijpen kan, wat is geweest en wat komen zal.

Al wie het ?Licht? werd gegeven, kan hoogstens nog scherp gelijnde schaduwen vermoeden.

Zonovergoten woestijnen krijten onweerlegbare lijnen die verglijden in een fata morgana van het unieke Grote Gelijk.

Nevelen en schaduwen in de schemering van het woud zijn de basis van twijfel en onzekerheid, de echte kracht en kern van het Europese ongeloof, onze grootste kans op een minimum aan menselijkheid.

?

Gerhard Richters Portraits nog tot 31 mei 2009 in National Portrait Gallery London.

?

?