?Er zijn twee manieren om censuur toe te passen: ??n is door informatie achterwege te houden, de andere is om er te veel van te geven. En dat is de censuur waar we vandaag mee te maken hebben: niet door mensen het zwijgen op te leggen, want dat is onmogelijk in het internet-tijdperk, maar juist door zo veel mogelijk lawaai te cre?ren. Het grote probleem van de onbeperkt beschikbare informatie is de selectie. Ik, met mijn culturele bagage, ben in staat om te selecteren. De enorme massa?s die die bagage niet hebben, gaan reddeloos kopje onder in de informatie.? Umberto Eco
De beroemde auteur van ?De naam van de Roos? – over de ondergang van een middeleeuwse kloosterbibliotheek waardoor alleen nog de namen van de oudste boeken nazinderen – vindt dat schermridders en webmonniken lijden aan een nog niet als zodanig onderkende vorm van krankzinnigheid. Volgens Umberto Eco (1932) kan je zonder culturele zwemvesten beter niet surfen.
Bij nacht en nevel
In 1985 heb ik zijn fameuze boek verslonden op de Bretoense naturistencamping Koad Ar Roc?h met uitzicht op het tentenkamp van de nog prille Ra?lianen, nabij het betoverde woud van Broc?liande. Ik kreeg er zowaar de slappe lach wanneer Claude Vorilhon gehuld in een wit laken na het optrekken van de ochtendmist doorheen zijn nog prille kudde naakte volgelingen schreed. Bij nacht en nevel op weg naar een afgelegen en primitief toilet leek Merlijn ons tussen de bomen wel eens te volgen. Vooral na een fles lokaal gegiste perencider.
Twintig jaar later wanneer internet ruim ingeburgerd was, bekroop me opnieuw de slappe lach bij pati?nten die leken te lijden aan perencider wanneer ze zich bij nacht en nevel op het wereldwijde web gewaagd hadden. Steevast kwamen ze smeken om de zegen van hun huisarts over barre diagnoses en dure therapie?n als resultaat van een nachtje panisch websurfen. Soms ging hun vraag en antwoord heel ver en vermoedde ik dat ze ingenieus op zoek waren geweest naar bevestiging van hun angsten en verlangens. Steevast probeerde ik aan te tonen dat identieke zoektochten via google of yahoo op mijn praktijk-PC heel andere resultaten opleverden.
Vertwijfeld aanhoorden ze mijn ?oude dokters?-verwijten dat zulke medische enormiteiten het gevolg waren van hun onhandig surfgedrag.
Naakt surfen
Maar toch, in de loop der voorbije surfjaren leken die (para-) medische waanboodschappen een zekere constante te vormen. Net zoals mijn zoekresultaten dat ook vertoonden. Digitale experts verzekerden mij dat dit het gevolg was van algoritmes die zoekprogramma?s hanteren waardoor bepaalde informatie sneller opdook.
Waarom die algoritmes ?? la t?te du client? leken te functioneren, was een vervelende vraag die nogal eens werd gepareerd met wijsheden als ?Mensen geloven alleen hetgeen ze al weten, dat is de schoonheid van de Oervorm van de Samenzwering? (Umberto Eco in De Begraafplaats van Praag).
Tot ik enkele jaren geleden merkte dat ik uit het ?niets? advertenties over pizza-oven-stenen, fototoestellen, hotels en nog veel fraaiere middelen en beelden toegestuurd kreeg via mail of als randversiering bij google of facebook.
En dat soms dagen na mijn digitale zoektocht naar een pizzasteen, fototoestel of fraaie beelden.
Filter bubbles
Op TED-talks vond ik het antwoord van Eli Pariser over??online filter bubbles? waarmee ons denken en doen gevolgd en digitaal gestuurd wordt.
Wanneer ik dan zelf http://www.mozilla.org/en-US/collusion/demo/ installeerde, zag ik weer hoe Merlijn mij bij nacht en ontij volgde op zoek naar een primitief toilet op een naturistencamping in het duistere bos van Broc?liande, na een overmaat aan perencider.
Deze week heeft Facebook ongevraagd en onaangekondigd mijn e-mailadres gewijzigd op mijn account.
Orbitz, een reiswebsite, maakte bekend dat Mac-gebruikers op internet tot 30 procent meer betalen voor hotels en reizen dan wanneer dezelfde zoektocht op een windowsmachine verloopt.
Bij online-boeken van goedkope vluchten, stijgt de prijs evenredig met je hardnekkigheid.
De Nederlandse BNR radio onthulde ?twitter-fishing? als de nieuwe boeventruuk. Iedereen kan eender welke twitteridentiteit aannemen en met dat account als webshop, bedrijf of bank promotickets beloven via jouw bankgegevens. Een gesofisticeerde vorm van ?webcare?, toch?
Doorkijkspiegels
Webzoekmachines en sociale netwerksites houden intussen zowat de hele openbare ruimte permanent bezet. Intussen zijn ze beursgenoteerd en dienen het maximale winstprincipe. De (virtuele) publieksruimte waar mensen elkaar denken te kunnen ontmoeten, werd geprivatiseerd en dat zullen we geweten hebben.
Umberto Eco vergist zich wanneer hij de overmaat aan informatie als oorzaak ziet van een problematische selectie bij mensen zonder voldoende kritische achtergrond en ervaring. Het is immers heel veel erger.
Vroeger waren radio, tv, kranten en tijdschriften ons venster op de wereld. Onze kritische kennis dreef mee op de vaste waarden van zender- of bladenkleur.
Vandaag opent aan wie zich op het wereldwijde web begeeft een doorkijkspiegel waar wij onze intiemste verlangens en de patronen van onze angsten en twijfels geprojecteerd zien. Zo geven we ons meteen ook helemaal bloot aan algoritmes van wie ons van achter de spiegel sturen wil.
Repressieve tolerantie is veel effici?nter dan Chinese internet Firewall die net zoals de Grote Muur nooit ??n indringer weerstond.
Reflectie zonder angst
Hippe onderwijsinstellingen mogen dan al prat gaan op pads, laptops en digitale lesborden, het blijft vooral hopen dat ze leerlingen voldoende culturele bagage bezorgen en leren spelen en veinzen voor die doorkijkspiegels en filter bubbles op het web.
Zelfs forse Europese wetgeving zal hier nooit echt aan kunnen verhelpen.
Privacy kunnen we koesteren als een oude en dure illusie.
Of zoals Frans Halsema ooit zong: ?Vluchten kan niet meer, ik zou niet weten hoe, ik zou niet weten waar naartoe.?
Het verzet van religieus fanatisme en neo-marxistisch activisme loopt zich dood in verloren paradijzen van vroeger en morgen. We zullen dus dicht bij en voor elkaar een duurzamer bevrijdend verhaal moeten beleven, zonder angst voor wie naar ons staren van achter de digitale doorkijkspiegel.
Websurfen betekent leven tussen onzekerheid en hoop op verdwijnen in de anonimiteit van massadata. Niet iedereen kan de parallelle wereld van ?The Matrix? verlaten.
Reflectie kan ons over de angst heen helpen voor deze nieuwe demonen en virussen.
?Bezegelt die controlewereld, ondanks haar ontzaglijke materi?le vermogen tot communiceren (?gemeenschappelijk maken?) van afzonderlijke individuele actualiteiten, niet tegelijk ons isolement, onze wereldwijde gevangenschap in de actualiteit, de collectieve verblinding voor ons verleden en onze toekomst? We delen al onze actualiteiten: op dezelfde Facebookpagina?s staan de scherpste en de banaalste inzichten naast elkaar, elke tweetstream bevat de ontroerendste en meest platvloerse ervaringen. (?) De harmonie van de sociale media is een schone schijn.? Peter De Graeve, Gilles Deleuze en het materialisme.
