Zen en de kunst van het fietsen.

Tien jaar geleden fietste ik met mijn zoon en zijn vriend van Turnhout naar Marseille om mezelf terug te vinden na enkele uitputtende jaren in het beweeglijke spel van de macht. Of wat er toch in parlementen, commissies en raden voor door moest gaan. Dat fietsritme lijkt nu terug. Het heeft wel wat oefening gevraagd en vele dagen van 100 km. Maar behoudens een valpartij in een Zuid-Hessische hoogstamboomgaard met hooiweiden die traditioneel de dorpen omkransen, begin ik zachtjesaan opnieuw evenwichtskunsten op een zwaar beladen fiets met bagagekar te ontwikkelen.

Oefening baart kunst

Zoals ik dertig jaar geleden in veertien dagen van Athene naar Antwerpen kon fietsen – weliswaar met de ferry van Patras naar Brindisi – is mij niet meer gegeven. Maar toch, in het aanschijn van de finale afdaling van mijn leven word ik als eenzame fietser kromgebogen over mijn stuur weer optimistisch zoals ik mij een weg baan door wind en regen, vliegjes en rijen mee- en tegenfietsers aan de oevers van de Rijn.

Er is ook de vreugde van herkenning, zij aan zij fietsend met enorme vrachtschepen die brandstof, bulk en containers vanuit Rotterdam met wijde boeggolven stroomopwaarts naar het zuiden duwen. Tussen de rotsen van de Lorelei roept de containerbak ‘Marjan’ uit Barendrecht met de scheepshoorn pleziervaartuigen wakker die zich etaleren op de machtige stroom.
’s Zomers doorkruiste ik na gedane arbeid graag de Maasstad met de fiets. Aan de Rijnhaven en de Afrikanerbuurt hoorde ik hoe bannelingen zoals ik en menselijk wrakhout uit heel de wereld alert gehouden werden met de vaste sirenes en het loeien van de schepen.

Na de Sneeuweifel lijkt aan de boorden van de Rijn ‘willen, kunnen en uitvoeren’ weer te versmelten in het ronddraaiende fietspantheisme. Dan wil je wel juichen: ‘Es geht, es geht, es geht!’, aldus de Duitse filosoof Peter Sloterdijk, die hier wat verder in Karlsruhe fascinerende leerstellingen bouwt aan de voormalige Fachhochschule.

“Maar als de mens inderdaad de mens voortbrengt, doet hij dat juist niet door middel van de arbeid en de concrete resultaten daarvan, ook niet door de tegenwoordig zo veelvuldig geprezen ‘arbeid aan zichzelf’, en al helemaal niet door de als alternatief gepresenteerde ‘interactie’ of ‘communicatie’: hij doet het door te leven in oefeningen.” ( Peter Sloterdijk, Je moet je leven veranderen.

Trekken en duwen

Fietsen langs de Rijn en volgens de Reitsma-route naar Rome kan nu zonder een dwingend verlangen. Vroeger lokten uitdagingen mij als de wortel een ezel op weg naar oneindig. Nu heet zoiets vaak ‘drive’, toen nog meer verlangen. Langs prachtige promenades met mooie Biergarten en parken smaakt dit vandaag onder een vrolijke zon helemaal anders.

Al fietsend word ik nu meer geduwd dan verleid. Niet alleen door mijn Bion X elektrische fietsondersteuning.
Jeugdig verlangen we vaak naar snelheid en efficiëntie ook al is het leven nog jong en hebben we vermoedelijk nog jaren te gaan. Toen selecteerden we nog overal culturele toppers die we absoluut eens grondig zouden bezoeken zoals boeken die je tot aankoop verleiden om later te lezen. Dat ‘voor later’ krijgt een omvang die je nooit nog redelijkerwijs kan uitlezen, laat staan grondig bezoeken. Voor ieder landschap, kunstvoorwerp, gedenkteken of museum is het nu mijn laatste keer gezien de kans op een nieuwe ontmoeting eerder asymptotisch op oneindig ligt.

Gelukkig helpt de vreugde van jaren vol herinneringen mezelf milder te stemmen in de spiegel. Verleiding zit nu eerder in de beweeglijke rust van een wankel evenwicht tussen ketting en kamwiel. Het ritme van de trappers oefent de verwondering die mij zover gekregen heeft.

Permanent infinitesimaal oefenen helpt niet alleen je eigen limieten de veel te steile helling op met de kleinste versnelling en maximale ondersteuning. Desnoods duwend naast mijn ‘radicaldesign -cyclone’ bagagetrein die gelukkig goed spoort, ook bij snelle afdalingen.
Infinitesimaal oefenen helpt ook bij vallen en weer opstaan zoals Sisyphus zijn rotsblok telkens weer naar boven duwde waarbij we hem volgens Albert Camus als een gelukkig mens moeten voorstellen. Hij is ook gelukkig, want hij tart met iedere stap of trap de absurde en zinloze wil der goden.

Vaderdag, geen moederdag

Veertig dagen na Pasen wordt in Duitsland vaderdag gevierd op de christelijke feestdag van Hemelvaart. Dan keerde de Verlosser immers terug naar Zijn Vader.
En dus worden in Noordrijn-Westfalen bushokjes en reclamepanelen met het oog op Hemelvaart voorzien van een zwart-wit-rode affiche voor een vat Keuls bier dat zich aanprijst met de slogan “Ist ja schließlich kein Muttertag” (Uiteindelijk is het niet Moederdag).
 

Langs de oevers van Rur worden passerende fietsers geconfronteerd met knapen die in groepjes geconcentreerd op bierflesjes zuigen. Ze voeren bier aan in bakken op bolderkarren, waarbij steevast een forse geluidskast met hectische muziek. In de uiterwaarden organiseren sommige gemeentebesturen zelf vaderdagvieringen waar jong met oud moet verzoenen bij traditionele spelletjes en optredens van lokale vedetten. Pils wordt wel eens opgekrikt met schnaps wat de gemoederen verhit waardoor politie nooit ver weg is.

Gebrek aan eigenliefde

Soms nodigt zo’n groepje een zwaar bepakte fietser uit voor een fles tegen de dorst die nog komen kan. Maar naast het flesje gezelligheid hoor je alleen de boxen, waarbij de 16 plussers sloom zwijgend voor zich uit staren. Enkel ritmisch wiegen op de muziek veroorzaakt nog enige solidaire deining. Een enkeling lijkt ver heen in een spastische Sint Vitusdans op een vermoedelijk ritme uit de eigen oordopjes. Keer op keer reiken zijn lijf en leden asymmetrisch hoog omhoog zoals het beeld ‘Verwoeste stad’ van Zadkine in Rotterdam. Maar alleen bij deze puistenbleke knaap in het zwart gekleed steunt het teken van afschuw op verlangen. Niemand keurt zijn broeder een blik waardig. Iedereen verzinkt in een eigen waas. Tenslotte is het vandaag toch geen Moederdag. De bloem van de Duitse natie is op echte vaderdag iedere narcistische eigenliefde verloren. Het Duitse geboortecijfer is dramatisch gedaald tot slechts 0,72, waar een vrouw toch 2,1 kinderen moet baren voor een stabiele bevolking.

Aan de oude dorpspomp schurken fuchsia en paarse vespa’s tegen elkaar aan waarop meisjes zitten te roken en luidruchtig woorden wisselen. Alleen bedrijfswagens van sponsors en kleine jongetjes op de fiets dragen nog de fiere kleuren van de Mannschaft voor zich uit.

Te veel narcisme

Oudere en beter boerende Duitse jonge mannen en vrouwen hebben het laatste decennium in nauw aansluitende fietspakjes de wielerkunst ontdekt. Langs populaire parcours die op internetsites gretig becommentarieerd worden, laveren zij snedig op slanke koersfietsen tussen bejaarde wielertoeristen die dementie proberen te bestrijden op oerdegelijke e-bikes.

Sommige racers dragen een ‘gopro’- camera op helm of stuurstang om het hele parcours of de spectaculairste episodes op te nemen en de wereld via you tube van hun krachtige schoonheid kond te doen.

Maar een vloeiende aaneenschakeling van beelden ontbloot ongenadig de werkelijkheid zodat herinneringen geen ruimte meer krijgen voor eigen verhalen. Zoals vele film – zelfs gemonteerd – genadeloos het kijken bepalen, laten foto’s verstilde ruimte voor de fantasie van wie kijkt.
Foto’s zijn zelfs digitaal genadiger voor de herinnering van wie achterwaarts op het leven terugblikt.
‘Gopro-Hero3’ filmpjes manipuleren een technische werkelijkheid die geen ander verhaal meer toelaat. Zo wordt ook hun narcisme steriel en dreigen ze hun creatieve drive te verliezen.

‘Ze werden voor de keuze gesteld koningen of koeriers te zijn. Zoals alle kinderen wilden ze allemaal koeriers zijn, daarom zijn er louter koeriers. En omdat er geen koningen zijn, lopen ze doelloos in het rond en roepen elkaar hun zinloos geworden berichten toe. Graag zouden ze een einde aan hun ellendige leven willen maken, maar vanwege hun ambtseed durven ze dat niet‘. (Franz Kafka 1914)