uitg. Cargo 2024

Knap gecomponeerde roman over de liberale Engelse premier Henry Asquith die regeert aan de vooravond van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. De lezer weet welke ramp Europa te wachten staat, maar de politieke elite in Engeland denkt dat het allemaal nog wel mee zal vallen. De premier moet leiding geven aan het kabinet, maar laat veel op zijn beloop. Bovendien wordt de zestigjarige behoorlijk afgeleid door een geheime obsessieve relatie met een ruim dertig jaar jongere vrouw, Venetia Stanley.

‘Machtige mannen willen altijd hun zin krijgen.’  

Wilfred Scholten De Morgen 7 december 2024, 

Hoe kwam u op het idee om Afgrond te schrijven?

“Er zijn veel redenen om een roman te schrijven, het is nooit slechts één reden. Ik wilde schrijven over een sterk vrouwelijk personage en over een premier die onder druk staat. Daarnaast ben ik altijd gefascineerd geweest door die periode rond 1914. Op een onbewust niveau voelde ik dat die tijd enigszins op de onze lijkt. Net als toen was er een lange periode van een gevestigde orde die op de een of andere manier lijkt te verbrokkelen.”

Was die liefdesrelatie een historisch gegeven? U heeft die niet verzonnen?

“Nee, het is volledig waar. Elke brief in het boek is door hem geschreven. Zij bewaarde 560 brieven die hij aan haar schreef. Soms schreef hij er drie op één dag. Alle brieven die zij hem schreef, heeft hij vernietigd. Dat moeten er zeker 300 of meer zijn geweest, want ze schreef hem vrijwel dagelijks terug, gedurende ongeveer anderhalf jaar. Maar wat een historicus niet mag, kon ik wel doen: haar brieven verzinnen op basis van de informatie die ik had. Ik gaf haar een stem en een persoonlijkheid. Maar het verloop van de affaire, de momenten waarop ze elkaar ontmoetten, de geheime ritten in zijn dienstauto door de stad, de gezamenlijke weekenden – dat alles is volledig historisch correct.”

96. Toch bestond er in de politiek niet zoiets als echte vriendschap. Je kon elkaar nooit helemaal vertrouwen, niet als je premier was. Zelfs met deze twee, terwijl middernacht kwam en ging en ze probeerden een uitweg te vinden uit het moeras, lette hij goed op dat hij zich niet al te veel in de kaarten liet kijken. Alleen met Venetia was hij niet op zijn hoede. Haldane wist meer over Duitsland dan wie dan ook in de regering. Hij sprak de taal en had er als jongeman gewoond toen hij Duitse filosofie studeerde. In zijn vorige functie als minister van Oorlog had hij geprobeerd nauwere banden met Berlijn aan te knopen. Hij had de universiteit van Göttingen zelfs publiekelijk beschreven als zijn ‘geestelijke thuis’. Het had allemaal niet mogen baten. Nu had hij de bitterheid van een afgewezen minnaar. De kans op vrede achtte hij nihil.

‘Ze hadden de Oostenrijkers kunnen tegenhouden als ze dat hadden gewild. Dat ze ervoor hebben gekozen om zich afzijdig te houden zegt ons alles wat we dienen te weten.’

‘Wat gaan ze nu doen?’

‘Ik neem aan dat ze het plan zullen volgen dat veldmaarschalk Schlieffen jaren geleden heeft opgesteld: eerst de Fransen in het westen aanvallen en proberen snel met hen af te rekenen voordat ze hun hoofdmacht naar het oosten verplaatsen om het tegen de Russen op te nemen. Als ze dat volgens hun tijdschema willen doen, moeten ze noodzakelijkerwijs door België heen, en als de Belgen een beroep doen op onze steun, hoe kunnen we ons dan afzijdig houden?’