Louis Van Dievel, De dokter is uw kameraad niet – uit het leven van Guust Van Mol

uitgeverij Vrijdag Antwerpen 2020

 

20200527 Knack Walter Pauli, Intern had de PVDA alle kenmerken van een sekte.

DeMorgen Jan Stevens Louis Van Dievel Jan Van Duppen 28-05-2020

Siegfried Bracke – Laudatio

https://www.youtube.com/watch?v=JU4PODZT4HU

Rik Van Cauwelaert

https://www.youtube.com/watch?v=r00oHRBPML4

Jan Verheyen

https://www.youtube.com/watch?v=Dc_yHIx74WA

Hildegard Warnink

https://youtu.be/e4nRHpbFPys

Lukas De Vos

https://youtu.be/ON1Rt_HYjPA

Rik Torfs

https://youtu.be/n9svQk4TpGc

Walter Van Steenbrugge:

 

Guust en ik en Amada

https://philippeclerick.blogspot.com/2020/06/guust-en-ik-en-amada.html?

 

 

omdat niets is wat het lijkt … en het altijd anders kan.

Voor de goede orde:

Guust Van Mol was mijn partijnaam: wij waren destijds van de Amada/PVDA-cel in Mol en de hele Kempen. Gust was de naam van mijn geliefde grootvader met de twist van Frainquin ‘ Guust Flater’ want er kon zeker niet gelachen worden in de maoïstische sector.

Louis Van Dievel heeft met ‘De dokter is uw kameraad niet’  naar mijn mening een boeiende en uitermate lezenswaardige poging gedaan om ZIJN verhaal te distilleren uit MIJN archief en daar ben ik zeer blij om.

Niet alleen omdat hij mij gedurende 2,5 jaar gedwongen heeft alles wat ik had – en niet meer had – bijeen te zoeken, boven te spitten en te analyseren om de fouten uit mijn eigen geheugen te verbeteren, maar ook omdat ik op die manier toch begonnen ben aan die grote döstädning waar ik zonder externe druk zo verschrikkelijk tegen op keek, omdat ik onbewust in mijn achterhoofd de verschrikkingen, die ik daar zou vinden, uit de weg wou gaan.

Zo vaak ben ik grondig herbegonnen, chronologisch en thematisch maar ieder excuus was uiteraard goed om even te pauzeren….

Tot Louis mij vond en mij achter mijn vodden bleef zitten. Irritant en vervelend, lastig en met allerlei trucs, motiverend en dwingend met honderden vragen.

Hoe dan ook is dat ZIJN verdienste en die is niet gering.

Dat hij daar enkele dingen heeft bij gesleurd of geselecteerd die ikonbelangrijk of overdreven vind, doet daar niet veel van af.

‘De dokter is uw kameraad niet’ is natuurlijk maar een deel van het verhaal – Louis kreeg 80% van wat ik had, en heeft er 20% van gebruikt.

Met mij gaat het voorlopig redelijk. Louis vertelt in ‘De dokter is uw kameraad niet’ dat Guust Van Mol alleen maar leest om het bevatten der dingen, om te begrijpen.Maar net zoals Guust Van Mol in de jaren 70-80 na intense en snelle vertaal- en schrijfarbeid op de redactie van het populaire weekblad Konkreet – nadien Solidair – in Brussel rond een uur of twee iedere zaterdag en zondag stilletjes het pand verliet om met zijn rode R4 naar het museum van Horta, de Cinquantenaire, Schone Kunsten, Muziek, Solvay, Stoclet… te rijden of tentoonstellingen te bezoeken op advies van G. W. – de ex van L. M. – zo geniet ikzelf nog steeds zeer veel van een mooi verhaal, gedicht, muziek, schilderij, film, series, huis, tuin of natuur en bakplezier.

Dus werk ik nu rustig verder aan mijn ‘Bekentenissen aan een kleinkind’ waarin ik probeer alles wat ik heb en herinner te ordenen, naar mijn inzichten.

Probleem daarbij is natuurlijk dat door Louis’ boek het nu voor mij steeds meer begint te lijken dat zijn versie ook de echte is, de ware, de mijne …. en dat is manifest niet het geval.

Het is ZIJN lezing van het leven van Guust Van Mol.

Wat dit alles ook heeft opgeleverd is niet gering voor mij en mijn inzicht in mijn eigen drijfveren en vooral die van zovele andere jonge mensen toen en later en zeker ook nu nog – als Trotskisten, Maoïsten, Stalinisten, Islamisten en andere vieze tiesten tot en met Climate Change, XR, BLM…

En dat blijft voor mij het helderste geformuleerd door Siegfried Bracke: het diep gewortelde gevoel van schuld, de erfzonde.

Of ze nu van de roomse kerk, dan wel het marxisme kwam, of ze wortelt in de Koran of de overtredingen van Ramadan en sharia.

Dat is geen gering fenomeen.

Ivan Wolffers, Overleven: ‘We zijn er om getuige te zijn van alles wat er gebeurt vanaf het moment dat we geboren zijn, de goede momenten, maar ook om de momenten van vreselijke pijn zin te geven. We moeten onze ervaringen doorgeven, zodat anderen weten wat er gebeurd is en we nooit meer dezelfde fouten maken. Overleven is vertellen aan je kinderen, je kleinkinderen en aan iedereen die wil luisteren wat je in het leven geleerd hebt.’

NAOKO ABE , Sakura. Hoe een Engelsman de Japanse kersenbloesem redde.

uitgeverij Thomas Rap 2020

 

Interessant verhaal over de Japanse cultus van de kersenbloesem en hoe die elders in de wereld nooit geheel vrijblijvend werd verspreid. 

 

‘In geval van nood moeten wij als kersenbloesems vallen voor de keizer. In deze geest hebben wij Japanners van oudsher kersenbloesems bewonderd. We verheugen ons niet alleen over de bloemen, we verheugen ons over het vallen van de bloemen en hun heldhaftigheid. Dit is de fundamentele geest van de Japanse waardering van de kersenbloesems.’ Kiyoshi Hiraizumi

 28. In Japan botsten Ingrams opvattingen over heterogeniteit met de homogeniteit van het land. Ingram meende dat mensen de diversiteit van opvattingen en overtuigingen, van soorten en variëteiten, juist moesten aanmoedigen en prijzen. Een samenleving die verschillen omarmt, kent af en toe conflicten maar is robuust, energiek en toekomstgericht. Voor hem betekende dit: hoe meer verschillende soorten vogels en planten – waaronder kersenbloesems – hoe beter.

Ingram kon maar niet begrijpen hoe Japan zo’n extreem uniforme cultuur had kunnen ontwikkelen. Hij vond die nieuwe cultuur beperkend en mogelijk gevaarlijk. Het verdwijnen van diversiteit, dat werd onderstreept door het uitsterven van de taihaku-kers, symboliseerde de militaristische stemming in Japan in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. De alomtegenwoordigheid van de uniforme somei-yoshino-kers sprak boekdelen over het donkere pad van conformisme dat de Japanners volgden, tot aan hun nederlaag in 1945.

111. Het oude Japan is voorgoed verdwenen en het jonge Japan regeert in zijn plaats,’ schreef hij. ‘[Maar] het is overduidelijk dat van het verleden meer is behouden dan opgegeven. De volksaard blijft intact.’ Om dat te verduidelijken citeerde Chamberlain twee gedichten die Japanse nationalisten uit het einde van de negentiende eeuw regelmatig aanhaalden als kenmerkend voor de Japanse aard. Het eerste was van een achttiende-eeuwse klassieke Japanse geleerde, Norinaga Motoori:

Als iemand vroeg

Wat is de geest van de ware Japanner?

Zou ik zeggen dat het de yama-zakura-bloesems zijn

Het tweede gedicht was een populair Japans gezegde uit de zeventiende eeuw:

De kers is de eerste onder de bloemen,

Zoals de samoerai de eerste onder de mensen is.

112. De kern van de Japanse volksaard werd volgens Nitobe gevormd door een ongeschreven code op basis van morele principes die van generatie op generatie was overgeleverd en die bindend was voor de samoerai. De Amerikaanse president Theodore Roosevelt las het boek en schonk het zijn vrienden in de tijd van de Japanse overwinning op Rusland in de Russisch-Japanse Oorlog van 1904-1905. Bushid? beschreef de deugden van ridderlijkheid, respect voor de ouders, loyaliteit, patriottisme, beleefdheid en zelfbeheersing. Hoewel ‘de geest van bushid?’ ooit het unieke domein van de samoerai was geweest, ‘heeft hij alle sociale klassen doordrenkt en het hele volk een morele standaard verschaft’, schreef Nitobe.

De kersenbloesem, voegde hij eraan toe, was ‘zowel de favoriet van ons volk als het zinnebeeld van ons karakter’. En hij kapittelde de Engelse roos vanwege haar verborgen doorns, opzichtige kleuren, zware geur en de hardnekkigheid waarmee ze zich vastklampte aan het leven:

Al deze eigenschappen wijken zozeer af van die van onze bloem, die geen dolk of vergif onder haar schoonheid draagt, die altijd gereed is van het leven te scheiden als de natuur daarom vraagt, wier kleuren nooit pompeus zijn en wier lichte parfum nooit tot verzadiging leidt. De schoonheid van kleur en vorm pronkt in bescheiden mate; ze is een vaste kwaliteit van het bestaan, terwijl haar parfum vluchtig is, ongrijpbaar als de asem van het leven.

227. In die beginjaren van zijn leven aanbad iedereen in Japan de keizer als een levende god, en de kersenbloesem behoorde tot de krachtigste symbolen van het leger. Van alle woorden in het keizerlijke edict over opvoeding dat de Japanse kinderen moesten opzeggen, was de belangrijkste zin: ‘Offer u dan moedig op voor de staat.’ Met andere woorden, wees bereid voor de keizer te sterven. En inderdaad kregen alle soldaten te horen dat ze bereid moesten zijn te vallen en te sterven zoals ook kersenbloesems vielen en stierven na een kort maar schitterend leven.

243. Bij het uitdragen van deze patriottische boodschappen wist niemand meer invloed uit te oefenen dan Kiyoshi Hiraizumi.  Hiraizumi was in de jaren dertig van de vorige eeuw hoogleraar Japanse geschiedenis aan de Keizerlijke Universiteit van Tokio. In die tijd gaf hij ‘spirituele’ lezingen voor militairen, politieagenten, onderwijzers en leerlingen over de ‘Japanse geest’, waarin hij zijn geloof in het shintoïsme verbond met kersenbloesems, bushido en de keizer om zo tot een ideologie van Japanse suprematie te komen. In zijn boekje Loyaliteit en moraliteit stelde Hiraizumi botweg:

‘In geval van nood moeten wij als kersenbloesems vallen voor de keizer. In deze geest hebben wij Japanners van oudsher kersenbloesems bewonderd. We verheugen ons niet alleen over de bloemen, we verheugen ons over het vallen van de bloemen en hun heldhaftigheid. Dit is de fundamentele geest van de Japanse waardering van de kersenbloesems.’

Babylon Berlin seizoen 1-2

Eén van de beste series (2 seizoenen op vrtnu) sinds jaren ondermeer om de vele feiten, steun en samenwerking die bijna een eeuw lang ijverig verzwegen werden.

Seizoen 3 speelt reeds in Duitsland

Ook al ging de USSR prat op het uitbouwen van het socialisme in één land … er werd van heel vroeg reeds ijverig samengewerkt met de ultra nationalistische – zelfs royalistische – krachten in Duitsland waar volgens Stalin de ‘sociaal-fascisten’ in de Weimar republiek aan de macht waren. De USSR had het blijkbaar meer voor de rechtse, fascistische krachten die het einde van de democratische Weimar republiek nastreefden, met alle middelen. Dus werd de Schwarze Reichswehr gesteund met de uitbouw en opleiding van de Luftwaffe in Lipetsk (Kampffliegerschule Lipezk 1923-1933), een tank school, Panzerschule Kama (1926–33)en een ‘gas warfare facility’, Gas-Testgelände Tomka (1928–31) in de Sovjetunie.

https://en.wikipedia.org/wiki/Lipetsk_fighter-pilot_school

Natascha Van Weezel, Nooit meer Fanta

uitgeverij Balans 2020

Max van Weezel (Amsterdam, 1951-2019) was journalist en politicoloog. Hij werkte lange tijd voor Vrij Nederland, presenteerde de radioprogramma’s ‘Met het Oog op Morgen’ en ‘Argos’ en schreef een groot aantal boeken over de Nederlandse politiek. 

Teder vertelt het enig kind van Max en Anet Bleich, Natascha, in ‘Nooit meer Fanta’ ondermeer over hoe moeilijk rouwen is als je overleden vader een bekende publieke figuur is die daaraan zelf ook veel belang blijft hechten. Tot het einde toe.  

69. ‘Papa, heb jij ooit kunnen zeggen: “Ik ben goed zoals ik ben?”’

Mijn vader twijfelt even en schudt dan zijn hoofd. ‘Nee. Dat heb ik nooit zo gevoeld. Ik had altijd een sigaar nodig tegen de zenuwen, nog voor het ontbijt. Ik heb jarenlang slapeloze nachten gehad en bleef te lang hangen op feestjes met te veel drank. Ik was steeds bang dat ik mensen teleur zou stellen. Dat ik vergeten zou worden. Maar waarom eigenlijk? Nu is het te laat.’

Lees verder »

CHERNOBYL

Ondanks de eeuwige herfst in de beelden over het latere Tsjernobyl en het voor mij storend gebruik van het Engels als spreektaal in deze indrukwekkende reeks, blijft dit een knappe serie als illustratie van hoe een socialistische staatsstructuur werkt onder de dictatuur van het proletariaat of onder een al te strikte bedrijfshiërarchie zoals bij de Fukushima ramp in Japan. 

Dezelfde truuken van de foor spelen een rol bij de Chinese Wuhan Covid 19 crisis die zich intussen wel over de hele wereld heeft verspreid. 

‘Wij bevinden ons in de Sovjet-Unie allemaal op gevaarlijk terrein omwille van onze geheimen en onze leugens. Het definieert ons in feite. Als de waarheid kwetst, blijven we liegen tot we ze vergeten zijn. Maar ze is er nog steeds. Met elke leugen hebben we een schuld te vereffenen aan de waarheid. En vroeg of laat wordt die schuld ingelost. Zo ontplofte de RBMK reactor. Door leugens.’  Valery Aleksejevitsj Legasov 

https://www.newyorker.com/news/our-columnists/what-hbos-chernobyl-got-right-and-what-it-got-terribly-wrong

https://skepp.be/nl/wat-er-chernobyl-gebeurt-niet-wat-er-tsjernobyl-gebeurde

https://www.standaard.be/cnt/dmf20200419_04927411

Op Canvas zit ook de reportage van Jan Balliauw In de ban van Tsjernobyl, die erin geslaagd is in de eerste aflevering met vier protagonisten van destijds te spreken.  Hij maakte daarbij een indrukwekkend interview met de oude partijchef van de kerncentrale, Sergei Parasjin, die de fouten van toen haarfijn bevestigde en erkende als onderdeel van het Sovjet systeem: ‘”Parasjin is heel berouwvol”, vertelt Jan Balliauw. “Hij is zich heel erg bewust van de fouten die er toen gemaakt zijn.” Na de ramp in Tsjernobyl kwam de communicatie vanuit Moskou maar heel traag op gang. De bevolking werd niet of nauwelijks geïnformeerd over de gevaren van radioactieve straling en radioactieve deeltjes die in de lucht terechtkwamen na de ontploffing. 

Lees verder »

Paolo Cognetti, Zonder de top te bereiken.

uitg. De Bezige Bij 2020

37. ‘Dat ben ik toen ik zeven was,’ zei Remigio.

‘Wat deed je op je zevende?’

‘’s Zomers ging ik met mijn moeder naar de alm.

We hadden een stal, en één kamer waar we aten en sliepen. In de jaren zeventig kwamen de eerste toeristen langs het pad omhoog. Ze waren nieuwsgierig, maar ik schaamde me omdat ik altijd vies was, en vanwege het leven dat we leidden.’

De jongen wist niet dat hij tegenover een toekomstige versie van zichzelf stond: toen Remigio naar hem glimlachte nam hij de benen.

49. Daar waar alleen de verbeelding kwam, lag de weg van morgen.

94. Een glimp van je eigen ware aard zien is als naar huis terugkeren

102. ‘De Sneeuwluipaard’ met het citaat van Rilke: ‘In feite is de enige moed die van ons wordt verlangd: het moedig zijn tegenover het vreemdste, wonderlijkste en ondoorgrondelijkste wat ons kan overkomen.’

127. Zoek het antwoord in het stijgen en het dalen zelf, want door alles te verliezen wat je dacht gewonnen te hebben, leer je dat het pad veel waardevoller is dan de top. Put uit elke stap betekenis. Uit die concentratie.

Paolo Giordano, In tijden van besmetting.

uitg. De Bezige Bij 2020

Enkele interessante bedenkingen, maar het mocht wat meer zijn.

11. Lang voordat ik ging schrijven was wiskunde voor mij dé manier om mijn angsten onder controle te krijgen. Het overkomt me nog steeds dat ik ’s ochtends bij het wakker worden berekeningen en getallenreeksen verzin. Meestal is dat een teken dat er iets niet goed gaat. Ik neem aan dat ik dus een nerd ben. Oké, dat accepteer ik. Ongemakkelijk, maar ik neem het voor lief, om zo te zeggen. Maar nu blijkt dat wiskunde niet alleen een tijdverdrijf voor nerds is, maar een onmisbaar instrument om te begrijpen wat er precies aan de hand is en om ruis te negeren.

Epidemieën zijn, meer nog dan medische noodsituaties, wiskundige noodsituaties. Want wiskunde is niet zozeer de wetenschap van getallen, maar de wetenschap van relaties: zij beschrijft de verbanden en de uitwisselingen tussen verschillende entiteiten en abstraheert ze in letters, functies, vectoren, punten en oppervlakten. Besmetting is een infectie van het netwerk van onze onderlinge betrekkingen.

Lees verder »

Dag Solstad, Leraar Pedersens verslag van de invloedrijke politieke beweging die een bezoeking voor ons land is geweest.

uitgeverij Ordeman 1984

Ik heb dit boek in één ruk uitgelezen begin september 1984 en was enigszins verbijsterd door de vele gelijkenissen tussen de werkwijze, de zeden en de moraal van de AKP en AMADA-PVDA in België. Vooral het laatste gedeelte (300 e.v.) was zeer kras, omdat ik daar talloos vele vergelijkbare passages vond als wat ik een jaar eerder in mijn afscheidsbrief van de PVDA heb samengevat. Mijn centraal pleidooi in oktober 1983 was dit voor een kritisch zelfonderzoek van het marxisme – leninisme want dit leek mij de enige band tussen alle landen in de wereld waar het misgelopen was en misliep en mis zou lopen. Er leek geen genetische verwantschap, geen geografische noch klimatologische noch historische band tussen Rusland, China, Korea, Vietnam, Oost-Europa, Cuba enz. De enige band tussen al die landen was het Marxisme-Leninisme en bijgevolg diende dat eens van nabij bekeken te worden als de mogelijke God die gefaald had, want zover waren ze ook al in de PvdA :  er was ietwat mis! Ook haalde ik aan dat de ML-theorie en praktijk blijkbaar wel tijdelijk opgeld maakte in achterlijke landen waar er geen of nauwelijks een arbeidersklasse bestond en waar vooral het boerenprobleem scherp en actueel was. Zo bleek er een enorm verzet geweest tegen de weldaden van het Marxisme-Leninisme in Oost-Europese landen waar er vroeger al een sterke arbeidersbeweging bestond: Oost-Duitsland, Tsjechoslowakije, Polen, maar veel minder in Albanië, Roemenië en Bulgarije, Hongarije, omdat die eerste reeks landen ook al iets geproefd had van de sociaal democratie.

16. ‘De meeste groots opgezette bewegingen lijden een nederlaag en in dit geval had men dat van het begin af aan waarschijnlijk kunnen voorspellen. Maar in aanmerking genomen dat vele duizenden de beweging blindelings hebben gevolgd en dat een groot aantal van hen voorbestemd was tot de intellektuele elite van hun land te behoren, kan het interessant zijn te onderzoeken waaruit de kracht van deze beweging heeft bestaan. Ze wist mensen immers zover te krijgen alles op het spel te zetten en men zet niet alles op het spel als het niet om iets zeer aanlokkelijks gaat, of om iets dat een vanzelfsprekende waarheid bevat waardoor geen andere mogelijkheden meer openstaan. Duizenden sloten zich aan bij de AKP en hebben voor kortere of langere tijd onder de betovering van de Partij geleefd. Velen hebben er meer dan tien jaar van hun leven aan gegeven. In een van de rijkste landen ter wereld in een periode van zeer sterke ekonomiese hoogkonjunktuur, gingen ze het evangelie van de revolutie en van de diktatuur van het proletariaat prediken. Het was een beweging die diep in het leven van de enkeling ingreep, en voor hen die enkele jaren lid van de Partij zijn geweest en deze later hebben verlaten, een afvallige zijn geworden, zoals ik dat zou willen noemen, geen overloper, want deze beweging heeft nauwelijks overlopers voortgebracht, alleen maar afvalligen, maar voor de afvalligen geldt: Ze raken het nooit meer kwijt. Dat kan ik weten, want ik ben zelf een van hen die in de jaren zeventig onder de betovering van de AKP hebben geleefd.

 

Lees verder »

Albert Camus, De Pest.

uitg. De Bezige Bij 

In 1970 las ik dit boek voor het eerst, uiteraard voor de lessen Frans van de beminnelijke fijnschilder Jean Pierre Dierckx in de poësis van de Rijks Normaal School te Lier. Ik herinnerde al die jaren vooral een beklemmende sfeer en de uitzichtloosheid die ik met dit verhaal associeerde.

Zijn andere boeken vond ik toen al niet veel aangenamer, maar er bleef een groot gevoel van medemenselijkheid aan Albert Camus kleven, wat we later in de opvoering van zijn ‘Les Justes’ ferm ter discussie konden stellen. Bij ‘Les Mains sales’ van Jean Paul Sartre stond het toen naar ons jeugdig revolutionaire aanvoelen allemaal veel scherper en dus voorzien van een grotere kans op slagen. Althans zo dachten we toen nog anderhalf decennium lang.

Ik heb ‘De Pest’ nu in het Nederlands opnieuw gelezen op aangeven van een oud patiënte uit Rotterdam Zuid, waarvoor zeer mijn dank.

Zij gaf het duwtje om wat ik reeds gepland had, in deze tijden van Corona quarantaine, aan te pakken. En ja hoor, ‘De Pest’ is een heel ander boek dan in mijn herinnering met zelfs een heel ander verhaal omdat na ruim een halve eeuw mijn waarneming getekend is door een moeizame permanente vorm van zelfkritiek waardoor veel evidenties uit mijn jeugd een heel andere benadering krijgen en dus ook een andere betekenis. Daarom blijft dit een belangrijk boek van een groot schrijver.

190. ‘Hij deed een van de kasten open, trok twee maskers van hydrofiel gaas uit een steriliseertoestel, gaf er een aan Rambert en zei dat hij het moest voorbinden. De journalist vroeg of het hielp en Tarrou antwoordde: ‘Nee, maar het boezemt de anderen vertrouwen in.’

40. ‘Als er een oorlog uitbreekt, zeggen de mensen: ‘Dat is al te stompzinnig, het kan nooit lang duren.’ En ze hebben gelijk, een oorlog is ongetwijfeld stompzinnig, maar dat belet hem niet om lang te duren. Stompzinnigheid is een stugge volhouder, zoals we zouden merken als we niet voortdurend aan onszelf dachten. Op dat punt vormden onze stadgenoten geen uitzondering; ze dachten aan zichzelf, anders gezegd, ze waren humanisten: ze geloofden niet in plagen. Plagen zijn van een andere orde dan mensen, dus vindt iedereen plagen onwerkelijk. Het zijn boze dromen waar wel weer een eind aan komt. Maar er komt niet altijd een eind aan, en van boze droom tot boze droom zijn het de mensen zelf die aan hun eind komen, de humanisten als eersten, omdat ze geen voorzorgsmaatregelen hebben getroffen. Onze stadgenoten waren niet schuldiger dan anderen; ze vergaten bescheiden te zijn, meer niet, en ze gingen ervan uit dat plagen onmogelijk waren en dat alle wegen dus nog voor hen openstonden: ze bleven gewoon zakendoen, organiseerden reizen en hielden er meningen op na. Waarom zouden ze ook denken aan de pest, die een eind maakt aan de toekomst, aan reizen en aan discussies? Ze meenden vrij te zijn, maar niemand zal ooit vrij zijn zolang er plagen bestaan.’

44. ‘Dat gaf zekerheid, het dagelijks werk. De rest bestond uit onbeduidende lijnen en bewegingen, daar kon een mens niet bij stil blijven staan. Goed je werk doen, dat was het belangrijkste.’

160. ‘De monniken van de enige twee kloosters van de stad waren namelijk tijdelijk verspreid ondergebracht bij vrome families. Op die manier werden ook kleine militaire eenheden zoveel mogelijk ingekwartierd in scholen en openbare gebouwen. Zo verbrak de ziekte, die schijnbaar de bewoners had aangezet tot de solidariteit van belegerden, tegelijkertijd traditionele banden, waardoor het individu tot eenzaamheid werd veroordeeld. Dat werkte ontwrichtend.’

Lees verder »

 

 

 

‘Urbi et Orbi ‘ : ‘due che avevano riconosciuto la propria solitudine l’uno nell’altra’
‘twee mensen die hun eigen eenzaamheid in de ander hadden herkend’.
Paolo Giordano – De eenzaamheid van de priemgetallen.

Voor mij is dit een van de indrukwekkendste beelden uit Rome, Italië én de wereld.

‘Er is een tijd geweest dat het Sint Pietersplein, waarvan elk kind over de gehele wereld de ansichtkaarten kent, in deze vorm niet bestond. En dat toen op een dag, zittend voor een raam, of misschien wandelend door een park, een man dit grandioze visioen opeens voor zich zag. Want dát is het eigenaardige van dit plein: het gehoorzaamt aan één idee. Men krijgt dat idee of men krijgt het niet. Het is geen compositie van verschillende invallen, het is de doorvoering van één simpel gegeven. Natuurlijk, het bouwen van die vierdubbele zuilengang, het uitkappen der 372 zuilen waaruit zij is samengesteld en het plaatsen van de 140 heiligenbeelden op de kroonlijst zal decenniën gevergd hebben. Maar dit raakt de kern niet. Dit doet niets af aan het feit dat de bezielende gedachte Bernini in een seconde van genade moet geopenbaard zijn. De rest was een kwestie van geld, vlijt en vakmanschap. De inspiratie van het plein echter is een idee. En dit idee is niets anders dan de ‘kromming der colonnade’. In een zachte boog omarmen Bernini’s zuilen de ruimte, waardoor het effect ontstaat van een immense wijdte en tegelijk een zekere intimiteit. Ziedaar het geheim van deze plek: de paradox van beslotenheid en uitgebreidheid. Bernini heeft dit zo gewild. In een van zijn brieven spreekt hij over zijn marmeren accolade aldus: ‘Het zijn de armen van Christus die de wereld omhelzen.’ Dit is precies wat hier gebeurt, majesteit en erbarmen. En dit is ook waarom zo neem ik aan, elkeen zich hier ‘thuis’ gevoelt. Dit was terstond mijn eerste indruk en die is zo gebleven. Men staat als een zandkorrel verloren in een kosmos en heeft tegelijkertijd het gevoel erin opgenomen en geborgen te zijn’.
Godfried Bomans 1956

Kerken veranderen van gebedshuizen waar de gemeenschap van gelovigen de dienst uitmaakt in een hoogstammig woud waar licht speelt met schaduwen van bogen en pijlers. Op ieder uur van de dag en de nacht, in iedere hoek of kant, van op elke denkbeeldige of reële plek is het beeld veranderlijk. Deze kathedralen zijn de vertegenwoordigers van het bos in de stad, zoals de natuur vol vragen zonder antwoorden, vol klank zonder woorden. ’God oftewel de natuur’ nodigt minstens naar vorm uit tot kritische twijfel. Angst voor onzekerheid kan je er leren hanteren. Het heeft iets van ’De anatomie van energie’ uit 2014 van Fik Van Gestel.

 

 

 

 

Bart Chabot, Mijn vaders hand 

uitg.De Bezige Bij 2020

‘Jeugdvoorvallen komen als lijken bovendrijven’ (Gerrit Achterberg)

‘Wat me redde, was mijn geloof in Sinterklaas, en toverballen.’ Dat is de essentie.’

‘Heel soms, als er niemand thuis is, verzink ik nog weleens in melancholie. Maar ik probeer er ook van weg te blijven, omdat je er zo weinig aan hebt. Naar vóren, ik kan het iedereen aanraden. Kijk naar de horizon voor je, niet naar de ravijnen achter je.’

Voor ervaringsdeskundigen is dit een mooi en herkenbaar boek omdat Bart Chabot erin geslaagd is alle pijnlijke thema’s van kindermishandeling en vernederingen door zijn ouders, leraars, schoolgenoten omzichtig aan te brengen, de relationele reactiemechanismen haarfijn te onthullen en tot slot een eerlijke benadering van zijn afscheid van die ouders aan te geven. 

Want niets is simpel in ‘Mijn vaders hand’, laat staan je eigen herinneringen tijdens het lezen. 

Lezers zonder eigen herinneringen aan een dergelijke jeugd vinden zo misschien beter begrip op afstand, want de slachtoffers zijn talrijk. 

En vaak slagen ze er niet zijn om de boel te keren, de vloek van ‘slachtoffer wordt dader’ te breken.
Bart Chabot is daar met zijn vrouw en vier zonen toch maar mooi in geslaagd. 

28. Ik kon mijn vader ruiken. Hij kwam nog iets dichterbij, tot hij tegen de rugleuning van mijn stoel aan stond. Ik hoorde hem ademen.

Hij nam mijn linkeroorlel tussen duim en wijsvinger, pakte hem zo beet dat hij houvast had en het stukje vlees hem niet kon ontglippen, kneep er hard in en trok het omhoog. Fors hoger, zodat je de neiging moest onderdrukken om met je hoofd mee de lucht in te willen, richting het plafond, en je te ontdoen van je stoel en plaats aan tafel: het achter je oorlel aan gaan liet je wijselijk uit je hoofd: dan had je het gedonder pas echt in de glazen. In dat geval kwam je er niet van af met alleen een nasmeulende oorlel.

Dan, als je oorlel onvrijwillig positie had gekozen en stabiel in de ruimte boven de eetkamertafel hing, draaide mijn vader het stukje vlees een kwartslag om, of, indien het vergrijp daartoe aan- leiding gaf, een halve slag, zonder van zins te zijn je oorlel spoedig te laten gaan. Meestal greep mijn moeder dan in en zei: ‘Gé, zo is het genoeg. Laat dat joch. Zo is het genoeg geweest.’

Met tegenzin liet hij los. Liever was hij langer doorgegaan om me mijn wandaden voor eens en voor altijd in te peperen en af te leren. Soms kon je dagen van een oververhit oor nagenieten. Ja, je kon lachen met mijn vader.

Nu en dan werd het ook mijn moeder te veel. 

Lees verder »

Ivan S. Toergenjev, Vaders en zonen. 

Uitgeverij Van Oorschot. 

110. Toen kwam Ariane Vlasjevna naar hem toe, lege haar grijze hoofd tegen het zijne en zei: ’Wat wil je, Vasja! Een zoon is een afgesneden stuk brood. Het is net een valk: hij vliegt aan en vliegt weg als hij wil; maar jij en ik zijn als paddestoelen in een holle boom, we zitten naast elkaar en kunnen niet weg. Ik blijf alleen steeds dezelfde voor jou en jij voor mij.’

140. Van koelte en schaduw omringd, las of werkte ze daar of gaf zich over aan het gevoel van volledige stilte dat wel aan iedereen bekend zal zijn en waarvan de bekoring ligt een nauwelijks bewuste, woordeloze beluistering van de brede stroom des  levens die ononderbroken om ons en in ons voortglijdt.

Een bijzonder interessante verwijzing naar enkele thema’s in Vaders en Zonen van Toergenjev uit 1862 – de tegenstelling tussen de liberale vaders en de nihilistisch-anarchistische zonen – zit in het meesterwerk van Nino Haratischwili  ‘Het achtste leven (voor Brilka)’  

59. ‘Persoonlijk geloof ik niet dat revoluties een roep zijn van het volk, ik geloof eerder dat ze voortkomen uit het slechte geweten van de bevoorrechten,’ voegde hij er bijzonder bedachtzaam aan toe.

‘Jij gelooft dus dat onze bevrijder tsaar Alexander II, toen hij destijds (1861) de lijfeigenschap bij wet afschafte, vanuit een dergelijk complex handelde, maar er niet aan dacht dat die stap economisch en vooral ideologisch op een catastrofe kon uitdraaien?’ vroeg een bijzonder geëngageerde leerling.

‘Ja, dat geloof ik. Want doordat hij de boeren de vrijheid schonk, werden de sociale verschillen in de maatschappij alleen nog maar scherper zichtbaar. En we mogen ook niet vergeten dat duizenden jonge mensen de afgelopen jaren uit de grote steden naar het platteland zijn getrokken om de boeren voor te lichten en daar alleen op desinteresse, berusting en onbegrip zijn gestuit.’

Jeroen Brouwers, Cliënt E. Busken.

uitg. Atlas Contact 2020

Hilarisch pijnlijk, vernuftig geconstrueerde ondergang van een dementerende waarvan de lectuur helpt begrijpen waarom bejaarden bij hun verstand kost wat kost vaak weg willen blijven uit verzorgingstehuizen. Suïcide of euthanasie lijkt velen een beter alternatief. 

10. ‘De mannelijke soort mag niet meer worden aangesproken met broeder, zoals in de Middeleeuwen, die nu immers voorbij zijn, maar gezellig met Wim, Karel, Antoon, Sjoerd, allen aangesteld als zorgdragendekundigetoezichthoudende. Genderneutraal eindigt van iedere functionerende in de zorgsector de aanduiding van beroep of functie op ende. Het leidinggevende opperhoofd van deze vrijheidberovende firma, geneesheerdirecteur staat op de deur van zijn kantoor, zegt u maar gerust Richard, uit te spreken als Risjaar, draagt niet zo’n geslachtsloos gestichtsuniform, maar gewonemensenkleren, evenals alle stafleden, aan hem is dus vanbuiten te zien dat hij masculien is. Van het gewone personeelsvolk valt soms alleen uit de voornaam af te leiden welk geslachtskenmerk in eenieders broek en elders aanwezig is.’

117. ‘Deze vrouw is allochtoons. Nooit zwart zeggen, zegt Babet, want dat is kwetsend en racistisch. Je moet zeggen gekleurd. Neger zeggen is ook fout want dat betekent zwart en daar kunnen die mensen niks aan doen, dat zijn gewoon mensen als ik en jij en Herman en als bijvoorbeeld joden, die kunnen daar ook niks aan doen. Allochtoon is even denihoeheethet beledigend voor mensen die ergens anders vandaan komen, je moet zeggen nietwesters persoon of iemand met een migratieachtergrond. En jezelf blank noemen is ook hartstikke, je moet zeggen wit. Tijdens dit college in hedendaags taalgeschuif, woorden vervangen door andere woorden zonder dat aan de kernbegrippen iets verandert, zoals patiënt in cliënt, geïnterneerde in bewoner, sterven in heengaan, wat ik allemaal nonsens en onnodig acht, daar het tot onhelderheid leidt, hetgeen ik afkeur, ikzelf ben een heldere woordgebruiker, had Babet wat paprikanootjes in haar mondholte geschoven en doorbabbelend weer in haar hand laten terugkeutelen, want erop knabbelen kon ze niet, waar ze niet aan had gedacht.’

Abel J. Herzberg, Brieven aan mijn kleinzoon.

Uitg. E.Querido 1964

‘Wat hier volgt, zijn – of liever gezegd waren – brieven, die ik aan mijn achtjarige kleinzoon geschreven heb. Wij hadden afgesproken, dat ik hem over mijn grootvader vertellen zou en over mijn ouders en in het algemeen over de tijd, toen ik jong was. Ik dacht, dat het hem ook zou interesseren uit welk nest ik gekropen ben. Dat heeft mijzelf ook altijd beziggehouden zonder dat ik er ooit in geslaagd ben, daar precies achter te komen.

Al schrijvende gebeurde het nu, dat ik de leeftijd van mijn kleinzoon vergat. Het was alsof ik tot een volwassene sprak. Wat deed het er ook toe? Wat hem nu zou ontgaan, zou hij later wel begrijpen, als hij daar tenminste nog belang in stelde. Ook heb ik van tijd tot tijd helemaal vergeten, dat ik aan het schrijven van een brief was en heb ik eenvoudig genoteerd, wat mijn geheugen mij dicteerde.

Ik heb wat aan de brieven toegevoegd, er wat uitgelaten en er het strikt persoonlijke karakter aan ontnomen. Zo is dit boek ontstaan. De oorspronkelijke brieven blijven het uitsluitend eigendom van de lieve jongen tot wie ze gericht zijn.

Troost voor daklozen komt nooit in de vorm van huizen maar uit de mond van zwervers.

Judith Herzberg, Zeepost , p. 24

Pascal Mercier, Het gewicht van de woorden. 

Wereldbibliotheek 2019

287. ‘Cesare Pavese , ‘ È bello vivere perché vivere è cominciare, sempre, ad ogni istante. Leven is mooi omdat leven beginnen is, altijd, op ieder moment.’

Een bijzonder mooie tekst over taal en vertalen, woorden en telkens opnieuw worden. 

Mooi vertaald, maar bij wijlen naar mijn aanvoelen te wijdlopig, niet alleen in de briefherhalingen.

365. ‘Niemand leert de auteur zo goed kennen als de vertaler. Vertalen schept een nabijheid die groter is dan elke andere, groter ook dan lichamelijke nabijheid, zelfs tussen geliefden. Want de vertaler kent na een tijd het meest intieme dat er aan een auteur te ontdekken valt: het verborgen alfabet van zijn fantasie. Het kan gebeuren dat een alfabet een vertaler uiterst vreemd is. Dan ervaart hij deze vreemdheid als killer en afschrikwekkender dan elke vreemdheid in gewone ontmoetingen. Vertalen – het is een ongelofelijke inbreuk op de gevoelswereld van iemand anders. En het is gevaarlijk. Want als de vertaler de auteur beter kent dan wie ook, kan hij hem ook dieper kwetsen dan wie ook.’

Met een uitstekende analyse van artsen, advocaten en hun fouten door de hybris waarmee velen zich proberen recht te houden. 

378. En toen zei ik dat de taal van de witte kaste ook de taal van de macht is. “Ze is niet in deze geest bedacht,” zei ik, “en de mensen die deze taal spreken, doen dat zeker niet allemaal omdat ze bewust macht willen bezitten. Maar de zieken en zwakkeren krijgen vaak het gevoel dat ze met machtige mensen te maken hebben, mannen en vrouwen met een stethoscoop, een heldere stem en een stevige tred, door wie ze zich betutteld voelen omdat ze de dingen die ze zeggen omzetten in de geheimtaal van hun gilde.”

En ik zei ook nog iets anders tegen de professor, iets wat minder met de taal van de artsen te maken heeft dan met hun aanspraak op absolute autoriteit: artsen houden er niet van als ze door patiënten ter verantwoording worden geroepen – als ze iets in twijfel trekken en een uitvoerige verklaring willen in een aangelegenheid die voor hen van het grootste belang is: hun leven en hun gezondheid. Ik heb ook artsen meegemaakt die kritisch tegenover zichzelf waren, die het vanzelfsprekend vonden aan zichzelf en hun kennis te twijfelen. Maar dat was de uitzondering. De meesten artsen waren in hun autoriteitsclaim en in hun ijdelheid gekrenkt en lieten dat duidelijk blijken aan de patiënten.

 

Lees verder »

Rik Van Cauwelaert, Tussen de plooien . Een andere geschiedenis van België.

uitg. Polis 2015

http://www.uitpers.be/artikel/2015/11/01/oom-rik-vertelt/

In Tussen de plooien komt een stoet van veelal onbekende, soms vergeten figuren tot leven die tussen de plooien van de vaderlandse geschiedenis vielen. Rik Van Cauwelaert vertelt op meeslepende wijze hoe de achterkant van de geschiedenis vaak boeiender is dan de voorkant.

Wat deed de jonge Belgische dichter Léon Kochnitzky met de Italiaanse bard Gabriele d’Annunzio in Fiume? Wat hebben de CIA en het Europacollege in Brugge met elkaar gemeen? Waarom schreef Hendrik de Man een open brief aan Leopold III om de ter dood veroordeelde collaborateur Robert Poulet in bescherming te nemen? Wat deed de Canadese kanonnenbouwer Gerald Bull in Brussel en waarom werd hij vermoord? Waarom werden de billen van de Vlaamsgezinde Mechelse liberaal Armand de Perceval op een negentiende-eeuws muntstuk geslagen? Hoe kon een broodjeaapverhaal als dat van de Roze Balletten er bij het publiek in gaan als koek?

 

Lees verder »

Bert Keizer, Reis om de dood.

uitg Prometheus 2019

Emil Cioran (Roemeens-Franse filosoof)

‘De dood is een beloning voor al diegenen die het tot niets hebben gebracht, tot niets wilden brengen… Hij stelt hun in het gelijk, hij is hun triomf. Maar voor de anderen, voor al diegenen die zich hebben uitgesloofd om te slagen in dit leven en die dat ook bereikt hebben – wat een klap in hun gezicht!’

43. ‘Voor hij begon met repareren nam hij de omgeving in zich op:

de tuinen, het weiland, de huizen aan de zoom,

het bos, de paarden die op stal wilden,

en dacht na over wie hier vóór hem zaten. Hoe spraken zij

in zichzelf, zo hoog? En hoe zag de hemel er die dag uit?

Helder? Zwanger van komend noodweer?

Nagel in zijn mond vroeg hij zich af of ook zij het verlangen

hadden gekend een bericht achter te laten voordat

zij begonnen met het bedekken van het dak.

Een regel gekrast in lood.

Ze zagen hetzelfde als hij, werkten met hetzelfde

materiaal en gereedschap: nagels, leien,

een zaag, een hamer.

Over tien jaar is hij dood.

Niet lang daarna zal iemand de trap beklimmen, zijn onleesbare

tekst vinden en bij het afdalen

onverklaarbaar geluk ervaren.

Getroost door een leven dat schonk

wat het zelf ook niet bezat, als

in het wonder van onze lege handen.

Uit: Wim Brands,  ’s Middags zwem ik in de Noordzee (2014).

47. ‘Denken over de dood?Denken is dansen met je verstand. Op de melodie van de wereld. Daarom is denken over de dood zo moeilijk. Omdat het orkest dan zwijgt.’

Lees verder »

Nino Haratischwili, De kat en de generaal. 

Vert. Elly Schippers en Jantsje Post. uitg. Meridiaan

Een lovenswaardige poging om haar meesterstuk ‘Het achtste leven’ te herhalen, dit keer in Tsjetsjenië. Dat lukt niet echt. De opening is interssant en het slot spannend. Maar het eindeloze heen en weer is niet van die aard om mij als lezer te blijven boeien. 

 

680. ‘We hebben steeds gebogen voor de wil van anderen en onszelf wijsgemaakt dat het onze eigen beslissing was. Denk je dat je ook maar één seconde in je leven vrij bent geweest? Geloof je dat ook maar één Rus op de wereld vrij is? Of het ooit is geweest? Onze vrijheid is gekocht met onzichtbaarheid en zwijgen, of ze eindigt in een werkkamp of in het gunstigste geval in een cel van drie bij drie. Onze vrijheid is stilstand en apathie of angst. En daarom moeten we voortdurend iemand anders van zijn vrijheid beroven, moeten we als ongenode gasten ergens binnenvallen en ons die vrijheid toe-eigenen. Omdat we er niet tegen kunnen als iemand iets heeft wat wij nooit hebben gehad en ook nooit zullen hebben, en weet je waarom dat zo is, Borja? Omdat we elkaar allemaal om zeep zouden helpen, zoals gebeurde toen ze ons voor korte tijd de langverwachte vrijheid gunden. Wij kunnen helemaal niet vrij zijn. We willen niet vrij zijn. Kom op, je bent een ontwikkeld man, je hebt er toch weleens over nagedacht waarom bepaalde dingen zijn zoals ze zijn?

Lees verder »

Rik Torfs, Het grote gelijk.

uitg Van Oorschot 2019

Een intrigerend boek, zoals dat dan heet. Maar in de interessante betekenis van het woord. De auteur is erin geslaagd om enkele heikele thema’s op een andere manier te benaderen, ontdaan van de gebruikelijke hype en consensus. 

Zo hebben we hem leren kennen in zijn columns, zo doet hij het ook  in ‘Het grote gelijk’.

Uiteraard zal hij door vele bekwame recensenten afgebroken worden wegens het hoofdpersonage bij tijd en wijle zeer irritant, zelfs zeurderig eindigend in zeven sloten tegelijk. Maar dat belet niet dat ik nu Eisterlee een beetje ken… en sommige stukken uit zijn boek wellicht nooit zal vergeten. Zoals bij ‘Het jaar van de dood van Ricardo Reis’ van Fernando Pessoa. 

Zijn analyse van de wereldvisie van José Saramago is er ook niet naast en dus beklijvend. 

Maar vooral de ommekeer in de jeugd van deernis naar weemoed weet de auteur haarfijn te beschrijven. Achteraf lijkt dat makkelijk, maar ik heb het slechts zelden zo duidelijk herkend. 

Net zoals zijn ode aan de Kempen, zijn en mijn Kempen.

303. ‘En toch, bedenk ik, blijft het een vreselijke vorm van overmoed Icarus te willen zijn als je gewoon geboren bent in de Kempen, twintigste eeuw, en aldaar onder meer kleuteronderwijs genoot. Mensen die zich Napoleon waanden, werden in Vlaanderen traditioneel opgesloten in de psychiatrie. Waarom zou Icarus spelen dan beter zijn? Welke zin heeft het zich met hem te willen meten? Zich aan hem te verschroeien? In de Kempen zijn geen zeeën om in te verdwijnen.’

 

46. Ik heb verschrikkelijke herinneringen aan mensen in coltrui. Betweters, let er maar eens op. Ze vinden zichzelf hoogopgeleid maar omdat ze niettemin weinig geld verdienen, zijn ze voorstanders van maatschappelijke verandering en radicale herverdeling. Ze lazen veel over John Rawls op Wikipedia.

Lees verder »

John le Carré, Spion buiten dienst.

uitg. Luitingh-Sijthoff 2019

Zoals de vorige boeken die ik van hem las, knap geschreven met een diepe opening naar de actualiteit, in dit geval de Brexit.  Edoch naar het einde toe wordt de mooi opgebouwde ballon vol helium spanning flauw afgelaten zonder catharsis. In die zin is deze 88 jarige schrijver visionair, ook over het Brexitverloop.

36. Ik heb zo’n vermoeden dat er in ieders leven wel ergens een Dom aanwezig is: de man – het lijkt altijd een man te moeten zijn – die je apart neemt, je benoemt tot zijn enige vriend op aarde, je overspoelt met details uit zijn privéleven die je liever niet zou weten, smeekt om je goede raad, die je hem niet geeft doch die hij zweert op te volgen, en die de volgende ochtend doet alsof je nooit hebt bestaan. Vijf jaar geleden in Boedapest was hij net dertig, en nu is hij nog steeds net dertig: hetzelfde aantrekkelijke uiterlijk van een croupier, gestreept overhemd, gele bretels die meer passen bij een vijfentwintigjarige, witte manchetten, gouden manchetknopen en een glimlach voor alle gelegenheden; dezelfde ongelooflijk irritante gewoonte zijn vingertoppen tegen elkaar te drukken tot een huwelijksboog, en je daarboven achteroverleunend en wereldwijs glimlachend aan te kijken.

Lees verder »

Robert Harris, De tweede slaap

uitg. Cargo 2019

Het is 1468. De ambitieuze jonge pater Christopher Fairfax reist te paard naar een afgelegen dorpje in Wessex om er de begrafenis van een overleden priester te begeleiden. Het is een mysterieuze locatie waar de vreemdste voorwerpen voor het oprapen liggen. Voorwerpen die bij de oude pastoor tot een verzamelwoede lijken te hebben geleid. Maar waar komt die obsessie vandaan? En wat doet die verzameling verboden boeken in zijn bibliotheek? Boeken waarvoor je op de brandstapel kan belanden. Fairfax gaat op onderzoek uit en belandt in een spiraal van geheimen die zijn hele wereldbeeld en de fundamenten van zijn geloof op zijn kop dreigen te zetten. Dat is op dat moment ook al bij de lezer gebeurd, die allerlei aanwijzingen heeft gekregen dat dit boek zich eigenlijk niet in de vijftiende eeuw, maar in een heel ander, post-apocalytisch tijdperk afspeelt. Een nieuwe ‘donkere tijd’ deed zijn intrede met een nieuwe manier van leven en een nieuwe religieuze beleving tot gevolg. Harris is in deze dystopische thriller, die onze eigen hoogmoedige samenleving minutieus onder de loep neemt, op zijn best. De vaardigheid waarmee hij verleden en toekomst in zijn ingenieuze plot verweeft, zal hem door veel collega’s worden benijd. De tweede slaap is geen gemakkelijke hap, maar geeft juist daardoor nog meer voldoening.

Lees verder »

Alessandro Baricco, The Game.

Uitg. De Bezige Bij 2019

Een groot overzicht van het zoekverkeer van Alessandro Baricco naar wat gisteren, vandaag en wellicht ook morgen speelt in het digitale universum, met heel want turbulente nevenwerelden.

Lees verder »

Humo 08102019 Het grote afscheidsinterview: Dirk Van Duppen

 

https://www.humo.be/humo-archief/405975/dirk-van-duppen-het-grote-afscheidsinterview-voor-farmabedrijven-is-een-levensjaar-50-000-euro-waard

 

Alicja Gescinska, Intussen komen mensen om. Over politieke betrokkenheid.

uitg. De Bezige Bij 2019 

Dat heb je uiteraard met verstandige mensen, dat zij een dagboek bijhouden van belangrijke ervaringen, waaraan anderen iets kunnen hebben en dat henzelf helpt om nadien te reflecteren en te leren. 

Alicja Gescinska heeft dit behoorlijk open en vrij gedaan in ‘Intussen komen mensen om’. 

Op die manier is ze erin geslaagd de ellende, naijver, jaloezie, woede en beledigingen te verwerken die ze in deze periode te slikken kreeg als 3de kandidate voor het Europees Parlement op de Open-VLD lijst van Guy Verhofstadt. Tegelijk kan ze haar ervaringen duiden en ook filosofisch op een hoger en afstandelijker niveau tillen. 

Spijtig dat het slechts een kort avontuur is geweest want 5 jaar parlementair werk had veel meer kennis, inzicht en gelouterde ervaringen kunnen opleveren zoals bij Michael Ignatieff, ‘Vuur en as. Succes en falen in de politiek’.

Toch is hoofdstuk ‘Onmacht en Cynisme’ de moeite, al lijdt de auteur soms aan hetzelfde euvel als de vermeende elite – het all-in begrip waarmee Alessandro Baricco het kwade probeert te duiden.

Over die elite schreef de Nederlandse sociaal-democraat Cuperus recent:

‘Er wordt altijd geroepen van: ja, de boze burger… nee, het is de elite, het is niet het volk wat in opstand is maar het is de elite die eigenlijk in opstand is, door zijn programma. Een heel ruig programma namelijk van globalisering, multiculturalisering, europeanisering, kenniseconomie, klimaattransitie. Ik bedoel, het is niet het volk wat plots radicaal is, het is de elite die heel radicaal is. Dat is mijn stelling. En populisme is een reactie daarop.’

107. Anti-intellectualisme is een cruciaal kenmerk van totalitaire regimes. Daarom moeten we een bijzondere waakzaamheid aan de dag leggen tegenover het anti-intellectualisme dat vandaag gepropageerd wordt. Het is opvallend hoe mensen afkerig staan tegenover kennis, of politiek zien als een discipline waar kennis eerder een last dan een lust is.

Lees verder »

Karl Schlögel, Terreur en droom, Moskou 1937

Uitgeverij Atlas 2011 

Een uitputtend onderzoek naar de terreur in de Sovjetunie en Moskou rond het jaar dat de twintigste verjaardag van de Oktoberrevolutie herdacht werd en het Politbureau van de KPSU vrije verkiezingen aankondigde, maar in paniek vooraf met de nodige zuiveringen de uitslag wou garanderen.

Een gruwelijk boek, door de willekeur, de domheid, de geslepen manoeuvres en de bloedige macht van zeer weinigen die hun land, leger en economie reeds onthoofden vóór Nazi-Duitsland de Tweede Wereldoorlog zou beginnen.

Een deradicaliseringshandboek voor alle rechtgelovigen in de ware leer van het socialisme als dictatuur van het proletariaat.

KARL SCHLÖGEL

Karl Schlögel (1948), hoogleraar Oost-Europese geschiedenis aan de Europese Universiteit in Frankfurt an der Oder, publiceerde al in 1984 een algemeen cultureel- politiek boek over Moskou in de 20ste eeuw: Moskau lesen. Schlögel scheef het vier jaar nadat hij een boek had gepubliceerd over de KPD/AO, de maoïstische splinterpartij in Duitsland waarin hij in de jaren zeventig actief was. Vervolgens publiceerde Schlögel een hele reeks boeken, veelal over Oost- en Middeneuropese steden. Over Sint-Petersburg publiceerde Schlögel Petersburg: Das Laboratorium der Moderne 1909-1921, (2002) en Sankt Petersburg. Schauplätze einer Stadtgeschichte (2007). Al slenterend gedane observaties, met een combinatie van lyriek en historisch gevoel opgeschreven, werden zijn handelsmerk. ‘Steden lezen’, noemt Schlögel dit. Naast Terreur en droom verscheen in het Nederlands eerder een verzameling van Schlögels essays onder die naam (Atlas, 2008).

Welk doel had de terreur?

„Ja, dat is de grote vraag. Mijn these is dat het te maken heeft met de vrije verkiezingen die de communistische partij aankondigde, nadat in 1936 een nieuwe Grondwet was aangenomen. Een paar maanden na de aankondiging kwamen de kopstukken van het Politburo tot het besef dat vrije verkiezingen wel eens helemaal verkeerd zouden kunnen uitpakken.

Politburolid Zjdanov stelde de vraag: wat moeten we doen als we de verkiezingen verliezen? Moeten we dan weer ondergronds, net als voor de Oktoberrevolutie? Dat laatste was onvoorstelbaar maar zeer wel mogelijk. In 1937 kwamen vele duizenden gevangenen uit de kampen vrij – koelakken hadden vaak vijf jaar werkkamp gekregen. En zij waren niet de enigen die bij vrije verkiezingen niet op de bolsjewieken zouden stemmen.

„Mijn idee is dat de leiding van communistische partij in paniek is geraakt en toen de operaties zijn begonnen tegen groepen waarvan ze dacht dat die niet op de communisten zouden stemmen: de koelakken, de priesters, de vele buitenlanders die hun toevlucht tot de Sovjet-Unie hadden genomen enzovoorts. Ik geloof dan ook niet dat de plannen voor de massamoorden al in 1935 of 1936 zijn gemaakt. Ze zijn heel snel in 1937 tot stand gekomen. Maar het bewijs hiervan vergt nog nader onderzoek.”

Maar waarom wilden de bolsjewieken vrije verkiezingen? Volgens marxisten zijn dat toch kapitalistische schijnvertoningen?

„Ik geloof niet dat de communisten de verkiezingen oorspronkelijk alleen als façade wilden, als een Potemkindorp. Stalin en de andere communistische kopstukken geloofden werkelijk dat na de gedwongen collectivisatie van de landbouw en de industrialisatie in de jaren dertig, de fase van de klassenloze maatschappij was aangebroken. Koelakken kregen hun burgerrechten weer terug. Vrije verkiezingen moesten het bewind legitimeren. En rust brengen. Daar had het land grote behoefte aan. De collectivisatie had het hele land overhoop gehaald. Er vond een razendsnelle urbanisatie plaats, alleen te vergelijken met wat nu in China en derdewereldlanden gebeurt. Moskou werd in 1937 overspoeld door plattelanders van heinde en verre.”

18. En toch werd aan de historische catastrofe en de menselijke tragedies in de Sovjet-Unie van de jaren dertig nooit die aandacht en belangstelling ge­ schonken die je zou mogen verwachten van een publiek dat blootgesteld was geweest aan de verschrikkingen van de nationaalsocialistische misdaden. Er heerste een opvallende asymmetrie. Een wereld die zich de namen van Dachau, Buchenwald en Auschwitz had ingeprent, had het moeilijk met na­ men als Vorkoeta, Kolyma of Magadan. Men had Primo Levi gelezen, maar niets van Varlam Sjalamov. Zo stierven de slachtoffers van Stalin voor de tweede keer, ditmaal in het geheugen. Ze verdwenen in de schaduw van de ongekende misdaden van de nazi’s, ze werden onzichtbaar achter de on­ voorstelbaar grote aantallen slachtoffers van de Grote Vaderlandse Oorlog. Ze werden over het hoofd gezien in de ideologische afrekening van de Kou­ de Oorlog, waarin iets niet waar kon zijn als de bijval van de verkeerde kant kwam, en waar de na 1945 snel bereikte anti-totalitaire consensus tegen het communisme maar al te vaak verdoezelde dat de opheldering van het eigen totalitaire verleden niet veel voorstelde. De slachtoffers van die andere beschavingsbreuk verdwenen definitief achter de muur van zwijgen die de de­ling van Europa voor een halve eeuw had opgericht. Zo ontstond er, zodra het om de slachtoffers van Stalins dictatuur ging, een merkwaardige, door reflecties en rationaliseringen gecultiveerde desinteresse en onverschilligheid.

22. Maar terwijl vroeger alle aandacht uitging naar de Moskouse showprocessen tegen de prominente leiders die tot de ‘oude garde* behoorden, staat sinds de publicatie van de documenten over de zogenoem­de ‘massaoperaties’ van de jaren 1937 en 1938 vast dat de Grote Terreur zich in de eerste plaats richtte tegen eenvoudige mensen die geen lid van de partij waren en die volgens sociale en etnische criteria werden geselecteerd en sys­tematisch omgebracht.

Lees verder »

Leonid Andrejev, De zeven gehangenen.

Uitgeverij Thomas Rap 2019 

 

133. Alcoholisme was voor Andrejev een nationaal probleem; na de revolutie merkte hij tegen Gorki op: ‘Ons land is weer aangeland op het punt dat haar het dierbaarst is en opnieuw zal het land er voor lange tijd uitzien als één grote slijterij

 

 

 

65. Executie was iets onvermijdelijks en zelfs iets buiten jezelf, waarover je niet na hoefde te denken, maar als iemand in de gevangenis, en ook nog eens voor zijn executie geen tabak kreeg, was dat volstrekt ondraaglijk. Ze haalde herinneringen op aan de mooie details van hun gezamenlijke leven en verstijfde van angst als ze dacht aan Sergejs weerzien met zijn ouders.

Lees verder »

Huib Modderkolk,Het is oorlog, maar niemand die het ziet.

Uitgeverij Podium 2019

 

27. ‘Internet, is de gedeelde conclusie op het festival, is geen vrijplaats meer. Ooit was het een uitwisselingsplek waar staten geen autoriteit hadden. Maar het grootkapitaal en de overheden hebben hun plek opgeëist. Het gaat niet langer alleen om verbinden, netwerken en communicatie. Hoe meer het internet het leven van mensen binnendringt via smart-tv, smartphone, slimme energiemeters en DigiD, des te meer gaat het over veiligheid.’

182. ‘Dát is het verhaal van Belgacom: dat de Britten en Amerikanen zo goed en zo machtig zijn dat ze overal en op elk moment kunnen toeslaan. Regin, de veelkoppige slang die in Belgacom zat, werd naderhand ook gevonden bij een persoonlijk medewerker van de Duitse bondskanselier Angela Merkel. (...) En er is nóg een reden tot zorg: wat de Britten en Amerikanen doen, kunnen andere landen ook. En wel op hun eigen manier.’

 

224. ‘Zoals deze hackers bestaan er tienduizenden Chinese hackers die dagelijks inloggen en op afstand bedrijven leegplunderen. Ze passen hun werkwijze voortdurend aan en gaan agressief en doortastend te werk. Angst om gepakt te worden, kennen ze niet: de identiteit van hackers wordt zelden bekend. Bovendien genieten ze bescherming van de Chinese overheid.’

329. ‘Om de samenleving te beschermen tegen spionage en aanvallen van buitenaf hebben veiligheidsdiensten bevoegdheden nodig die een vrije samenleving onder druk zetten. De uitslag van het referendum is illustratief: aan de ene kant zien burgers dat de geheime diensten nieuwe mogelijkheden moeten krijgen, maar aan de andere kant zijn ze ook bang dat essentiële vrijheden worden aangetast. De vraag of we met de nieuwe wet een stap zetten naar een controlestaat is gerechtvaardigd.

Die aarzeling is een typisch westers probleem. Geheime diensten kunnen niet meer vanzelfsprekend op de steun van de bevolking rekenen. Er is een grens. Meer internetcontrole kan een open samenleving niet aan. Het past een democratisch gekozen regering niet om te gaan bepalen wat nieuws is of nepnieuws. Of om zelf desinformatie te gaan verspreiden. Autoritaire regimes zoals China en Rusland kennen die aarzeling niet.

(...)

In 2018 deden de vier grootste digitale reuzen — Google, Facebook, Amazon en Microsoft — meer kapitaalinvesteringen (in totaal 77,6 miljard dollar) dan de vier grootste oliemaatschappijen, Shell, Exxon, BP en Chevron (een totaal van 71,5 miljard).’ Morozov: ‘Zulke verbluffende getallen zullen hopelijk iedereen overtuigen die nog altijd aan het idee vasthoudt dat de hele onderneming iets immaterieels — of sterker nog: virtueels — heeft.’

De digitale wereld is als de financiële wereld: net zo verweven met de moderne samenleving en tegelijk net zo ondoorzichtig. En de bedreiging komt echt niet alleen uit China en Rusland.’

350. ‘Maar dat gaat voorbij aan de bijdrage die burgers zelf leveren. Facebook leeft en groeit van de persoonlijke informatie die gebruikers vrijwillig aan het bedrijf geven. Als mensen massaal hun account opzeggen, bestaat Facebook niet meer. Datzelfde geldt voor datagrootmachten als Google: het gebruik is vrijwillig, het bedrijf groeit op de data van gebruikers. Er zijn privacyvriendelijkere alternatieven die op z’n minst net zo goed functioneren en die een stuk minder data van gebruikers opslaan: zoekmachines DuckDuckGo en Startpage.com bijvoorbeeld. Zoals het ook een keuze is om WhatsApp te gebruiken terwijl het veiligere en even goed werkende Signal beschikbaar is.

In 2018 werden volgens beveiligingsbedrijf Symantec 3,3 miljoen Nederlanders slachtoffer van enige vorm van digitale criminaliteit. De zwakke plekken waar criminelen toeslaan, ontstaan vaak door gemakzucht. Eenzelfde wachtwoord voor verschillende diensten. Niet meteen updaten van een app of besturingssysteem. Een te simpele toegangscode gebruiken. Altijd wifi en bluetooth aan laten staan waardoor telefoon of laptop voor anderen te zien is. Gelukkig bestaan daarvoor ook alternatieven: een password manager genereert verschillende, veilige wachtwoorden, snel updaten is beter dan wachten, een zescijferige toegangscode is beter dan een viercijferige, een vingerafdruk is nóg veiliger. Wifi en bluetooth kun je uitschakelen als je ‘ze niet gebruikt. Verbind nooit zomaar met een openbaar en dus onveilig wifinetwerk.

Dit soort tips is niet uniek. Als lezers na dit boek iets meer aan hun bescherming willen doen, kunnen ze op allerlei plekken terecht. RTL Nieuws-journalist Daniël Verlaan heeft een nuttige en toegankelijke handleiding gemaakt: laatjeniethackmaken.nl.’

Ruud Koopmans, Het vervallen huis van de islam.

uitg. Prometheus 2019

Een indrukwekkende zoektocht naar het waarom van het verval van het huis van de islam in zeven hoofdstukken: 1) In de ban van het fundamentalisme; 2) Waarom is de democratisering aan de islamitische wereld voorbijgegaan?; 3) De religieuze wortels van onvrijheid; 4) De islamitische godsdienstoorlogen; 5) De economische stagnatie van de islamitische wereld; 6) De moeizame integratie van moslim immigranten; en 7) Kan de islam zich van het fundamentalisme bevrijden?

Ruud Koopmans ziet mogelijkheden tot verandering en verbetering. ‘Die historische erfenis hoeft de islam van het heden niet te determineren, maar ze doet dat wel als moslims het fundamentalistische idee volgen dat wat goed was voor de Profeet en de islamitische gemeenschap in de context van de zevende eeuw overal en voor alle tijden geldig is.’

‘Moslims die voor een andere, moderne en liberale islam staan, moeten massaal opstaan tegen de wereldwijde intolerantie en het geweld in naam van hun geloof.’

27. ‘Een onderzoek van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, dat om de Saudi’s niet voor het hoofd te stoten nooit officieel gepubliceerd werd, geeft een inkijkje in de inhoud van dat religieuze onderwijs. Middelbare scholieren wordt geleerd dat er niets is dat Allah zo behaagt als het vechten tegen de ongelovigen; dat mensen die van het islamitische geloof afvallen moeten worden gedood; en dat met de islamitische plicht tot het geven van aalmoezen (zakat) de ‘moedjahedien die hun leven in dienst van Allah hebben gesteld’ ondersteund dienen te worden. ‘Hun moeten genoeg wapens, voedsel en andere zaken gegeven worden, zodat ze de jihad kunnen voortzetten.’ Dat is het soort onderwijs dat mensen ertoe inspireert vliegtuigen in hoge gebouwen te dirigeren en anderen ertoe brengt hen te financieren. De gevolgen van de verspreiding van het islamitische fundamentalisme van wahabitische snit buiten Saudi-Arabië waren nog ingrijpender.

Lees verder »