Peter De Graeve, De afvalligen.

uitg. Polis 2017

‘De afvalligen’ is een noodzakelijke filosofische roman. Dit boek moest geschreven worden én uitgegeven! Wat een boek, wat een vuur, een liefde, een pijn, een zoektocht naar bevrijding.

En wat een toeval dat het lezen ervan voor mij samenvalt met mijn falen op fietstocht naar Santiago de Compostella.

106. ‘De gratie is de tocht, de moed hebben de tocht aan te vatten. Geloven, in mijn ‘radicale’ betekenis, is het hebben van het hart, het vasthouden aan het hart. Het hart op de tocht, ziedaar ons avontuur en ons… gevaar.

Een verhaal over rouw, afscheid nemen, liefde, twijfel, kunst, de academie, onderwijsmanagers, democratie, Rousseau, Plato, Claude Gellée – Le Lorrain ‘Ochtend in de haven, William Turner ‘Het Slavenschip’ en ‘Jagers in de sneeuw’ van Pieter Bruegel de Oude…

‘De afvalligen’ is een roman die kan helpen, als wegmarkeringen langs gebaande paden van vertwijfeling.

45. ‘Ik, cipier van het nutteloze.’

51. ‘Zuivere rede werkt op grote afstand, ze is als een verre hemelsfeer, met tergend trage omloop. Verzinsels zijn ons veel nabijer, zitten ons dichter op de huid, dichter dan we vermoeden, of zouden willen. Toch hebben ook de vluchtigste verzinsels deel aan de universele aantrekkingskracht.’

De laatste grote fietstocht  - naar Santiago de Compostela – werd zit erop. Na 350 km slechts brak een elektrisch defect van mijn fietsmotor Bion X, batterij en eigen motorritme de Camino naar Santiago af. Op de eerste hellingen voor de Pyreneeën liep het al flink mis. De uitgedokterde oplossingen voldeden niet. In Valcarlos Luzaide ook nog kortsluiting in mijn tweede batterij. Pamplona bleek geen alternatief. De hellingen in detail op Strava zijn zo zeker niet haalbaar. Dus veilig afgedaald naar Saint Jean Pied de Port en met de trein veilig weer thuis geraakt.

Caminante, no hay camino. Sino estelas en el mar.

Caminante, no hay camino. Sino estelas en el mar. – Antonio Machado
Reiziger, er is geen weg, alleen schuimsporen op zee.

Tous les matins du monde sont sans retour. – Pascal Quignard
Geen morgenstond beleven wij ooit weer.

De gratie is de tocht, de moed hebben de tocht aan te vatten.
Geloven, in mijn ‘radicale’ betekenis, is het hebben van het hart, het vasthouden aan het hart.
Het hart op de tocht, ziedaar ons avontuur en ons… gevaar. – Peter De Graeve

Bij aanvang van de Camino denk je ontzettend veel na. Het wegvallen van al je aanknopingspunten, de tocht naar een bestemming die zo ver ligt dat ze onbereikbaar lijkt, het gevoel van nietigheid dat door de grootse omringende natuur bij de wandelaar wordt opgewekt – alles draagt bij tot een bijzondere vorm van introspectie die alleen in de openlucht kan ontstaan. Je bent alleen met jezelf. De gedachte is de enige vertrouwde aanwezigheid; ze zorgt ervoor dat je je gesprekken voor de geest kunt halen, herinneringen kunt opwekken die je na aan het hart liggen.’ - Jean-Christophe Rufin.

Jean-Christophe Rufin. ‘Compostel. Voetreis naar het einde van de wereld ’

De Bezige Bij Antwerpen

Een mooi, boeiend en bij wijlen ontroerend boek over de gang naar Santiago door de Franse arts, filosoof, diplomaat en schrijver J.C. Rufin die zeer goed de etappes van dergelijk eenzame en lange reizen weet te ontrafelen. Hij heeft oog voor de zeldzame ontmoetingen met andere pelgrims, wandelaars en de lokale bevolking die reeds vele eeuwen zonderlingen en andere verdwaalden zien passeren waarbij ze vaak een lucratief handeltje weten te presenteren als vormen van vroomheid en het goede doen om het eigen goed.

117. ‘Bij aanvang van de Camino denk je ontzettend veel na. Het wegvallen van al je aanknopingspunten, de tocht naar een bestemming die zo ver ligt dat ze onbereikbaar lijkt, het gevoel van nietigheid dat door de grootse omringende natuur bij de wandelaar wordt opgewekt – alles draagt bij tot een bijzondere vorm van introspectie die alleen in de openlucht kan ontstaan. Je bent alleen met jezelf. De gedachte is de enige vertrouwde aanwezigheid; ze zorgt ervoor dat je je gesprekken voor de geest kunt halen, herinneringen kunt opwekken die je na aan het hart liggen. Alsof de wandelaar ineens op een oude kennis botst – zo wordt hij met zichzelf geconfronteerd. Nu hij terecht is gekomen in de onbekende wereld van het elders, de leegte, het trage, het eentonige, het eindeloze, kan zijn ziel zich neervlijen in haar eigen intieme thuishaven. Alles ziet er mooi en begeesterend uit: herinneringen, plannen, ideeën. Tot je verbazing begin je in je eentje te lachen. Je trekt je gezicht in allerlei rare plooien die voor niemand bestemd zijn, aangezien je op de bomen en elektriciteitspalen na helemaal alleen bent.

James Salter, De Jagers

uitg. De Bezige Bij 1958 – 2017

Kapitein Cleve Connell arriveert in Korea met als enige doel ‘ace’ te worden, lid van het eliteclubje straaljagerpiloten dat minstens vijf Russische MiGs heeft neergeschoten. Terwijl zijn collega-vliegeniers succes na succes op het bord weten te schrijven, zelfs onder twijfelachtige omstandigheden, heeft Cleve geen enkel succes. De andere piloten twijfelen aan zijn moed, Cleve zelf twijfelt over alles. En dan, op een ijskoude hoogte van 12000 meter, zal zijn geluk voor altijd veranderen. In een ademloos relaas, vol moed en wanhoop, onbeschrijflijke schoonheid en snoeiharde rivaliteit, weet James Salter tot de kern te komen van oorlog en literatuur. De jagers is een essentieel en tijdloos meesterwerk.

45. Wat de voordelen van talent en bekwaamheid ook waren, er was iets wat nog belangrijker was. En dat was motivatie. Hij was hierheen gekomen om de vijand onder ogen te komen, zonder enige terughoudendheid. Het gevoel van onbehaaglijkheid was er, zelfs na zijn gesprek met Desmond, dat hij misschien zijn gelijke zou treffen; die kans bestond altijd, maar desondanks voelde hij zich gesteund. Hij was niet alleen gekomen om te overleven. Plotseling had hij het opbeurende gevoel dat hij boven degenen stond die het overleefd hadden, die op een ondergeschikt niveau van presteren leefden.

87. Zijn leven was gekenmerkt door slechts twee dingen: zijn moed en zijn deskundigheid, maar die had hij ontdekt voordat hij erg oud was, die juweeltjes, en als er bewonderend over gesproken werd, voelde het alsof hij de ontvanger was van de grootste loftuitingen ter wereld. Maar plotseling was het verleden waardeloos geworden, als verlopen bankbiljetten. Wat hij zo lang had gehad, waarmee hij oud was geworden, was nu verdwenen, op ziekmakende wijze, en niets van waarde bleef hem over, zoals bij mensen die hun leven aan hun kinderen hebben gegeven. Het was allemaal afgelopen: de aandacht voor zijn verhalen, de bemanning die hem enthousiast diende, het respect, de talloze voldoening schenkende angsten en genoegens van zijn hoge positie. Hij was alleen, als een invalide bij de gruwelijke aanblik van rennende jongens. Ze hadden geen tijd meer voor hem, terwijl ze onderling hun eigen moed testten.

89. Er kwam een moment waarop je het óf zelf deed óf iemand deed het voor je. Beide mogelijkheden waren moeilijk. Voorbereid of niet voorbereid, onverwacht of geleidelijk, het kwam op hetzelfde neer. Je leven hield op, en de wereld ging door in de handen van anderen.

248. Hij had het gevoel dat hij eindelijk was overgegaan van de jeugd naar echte volwassenheid, waarin hij zich in alle nuchterheid bewust was van de prijs die hij had moeten betalen om zich te schikken naar de idealen die hem ooit zo helder en onweerstaanbaar hadden toegeschenen. De prijs was hoog geweest, maar juist daardoor waren ze hem des te dierbaarder. Hij had niets frivools meer om in te geloven, slechts een onverzettelijk overschot dat kostbaarder was dan een handvol diamanten.

Alfred Birney, De tolk van Java – uitgeverij De Geus 2016

Precies omdat ikzelf patiënten heb begeleid – soms ook in hun laatste levensjaren en – maanden – die destijds betrokken waren bij de Nederlandse ‘politionele acties’ in Indonesië hoopte ik in ‘De tolk van Java’ een beter inzicht te krijgen in wat er daar en toen echt gebeurd is. Bij de meeste mensen die ik heb gekend, genoot zwijgen de voorkeur. Maar soms bij een naderende levenseinde werd het hen te bar en wensten ze er toch over te praten. Soms ook over wat zij zelf daar hadden meegemaakt, uitgevoerd en volgehouden verzwegen.

Toch ben ik behoorlijk teleurgesteld in ‘De tolk van Java’.

Meer nog, ik begrijp niet waarom dit boek een literaire prijs zoals de Libris Literatuur Prijs 2017 toebedeeld kreeg.

Het is een matig verhaal over mishandeling door een narcistische vader die gretig schippert tussen zijn Chinees-Indo en Hollandse herkomst: zijn Chinees-Indonesische moeder (Sie Shi) als bijvrouw van zijn rijke en gerespecteerde HollandsIndische vader.

De zoon probeert al schrijvend zijn relatie met gewelddadige vader te verwerken en daarbij zijn positie in het uit elkaar gevallen gezin opnieuw te bepalen.

Het tweede deel is een eindeloos lang, slap en vaak onnozel heldenverhaal door de vader zelf bij elkaar gesprokkeld om zijn grote gelijk te bewijzen als deelnemer aan ongeveer alle moord- en slachtpartijen op Oost-Java, inclusief snippers uit klapperbomen knallen, het doorschieten van een vrouw met haar kind voor de borst als schild van en Indonesische onafhankelijkheidsstrijder, handige gevechten met al dan niet vergiftigde gevechtsmessen.

‘De tolk van Java’ lijkt op een slecht stripverhaal of een van die schetterende Japanse of Indonesische oorlogsfilms maar onthult wel belangrijke details en lang verzwegen elementen van de gruwelen van de onafhankelijkheidsstrijd door de ogen van een would-be marinier-tolk.

‘Ik plantte mijn bajonet op mijn geweer voor eventuele man-tegen-mangevechten. Maar de mariniers hadden haast en gebruikten handgranaten en geweergranaten om de machinegeweerstellingen te vernietigen, zodat we over konden gaan tot sweeping van de hele kazerne. Nadat dat was gebeurd, liep ik langzaam terug naar de truck. Ik voelde me ineens moe en misselijk van al dat doden. Voorheen had ik voor elke dode een streepje gekrast op de kolf van mijn geweer, maar nu was ik de tel kwijtgeraakt. Misschien was ik de honderd al gepasseerd. Maar ik had geen wroeging, op die vrouw en dat kind na. Ik nam eenvoudigweg wraak voor alles wat die Indonesiërs mij en mijn lotgenoten hadden aangedaan. Dat het doden bij mij nog ernstiger vormen zou aannemen, kon ik toen niet bevroeden.’

http://www.filmkrant.nl/_titelindex_L/11884

‘Die Hizbullahfanatiekelingen kwamen luid Merdeka-kreten schreeuwend naderbij. De meesten van hen hadden niet eens geweren, slechts slag- en steekwapens. We lieten ze steeds naderen tot ongeveer 100 à 150 yards en openden dan het vuur. Bij bosjes vielen die kerels dood ter aarde. Het was een slachting, zo erg dat we door onze munitie heen raakten en er over de hele linie talloze stapels lijken lagen van die fanatiekelingen, terwijl er van achter hen steeds weer anderen aan kwamen stormen. Ik was bezig met het verschieten van mijn laatste patronen toen het bevel klonk: ‘Gereedmaken voor bestorming met de bajonet!’

Ik plantte mijn bajonet op mijn geweer. Toen hoorden we kanonschoten. Onze pantserwagens waren teruggekeerd en schoten met hun boordwapens op die aanstormende waanzinnige fanatiekelingen. Van de andere kant kwam Compagnie f ons te hulp. Zij rekenden af met de laatste restanten van de Hizbullah. Overal klonken zuchten van verlichting. Het was verbijsterend hoe al die Hizbullahleden in ons vuur liepen. Niet één bleef in leven. Hun lijken lagen als zandzakken opgestapeld. Het was een verschrikkelijk gezicht.’

‘Ik heb veel vrienden onder de mariniers. Zij hebben mij veel verteld over het leven in Holland. Daar wordt niet getrapt op mensen met een bruine huid en op mensen die niet erkend zijn door hun ouders. Het leven daar in Holland is zo heel anders dan hier. Mama, ik begin te voelen dat ik niet langer hier thuishoor. Dit land, dit volk, al die oorlogen hier, ik voel me hier niet langer senang. Elke dag, elk uur, elke minuut moet ik hier vechten om in leven te kunnen blijven. Overal zijn vijanden.’

Max Ernst, La Joie de vivre – The Joy of Life

This is one of a number of so-called ‘jungle’ pictures that Max Ernst painted in the late 1930s. His paintings of forests and tangled undergrowth derive from the rich Romantic heritage in German art. They also symbolise the fears and suppressed desires of the human mind. Looking at the picture more closely, the title becomes bitterly ironic. This jungle is actually ordinary undergrowth grown to enormous proportions, dwarfing a sculpture of a woman and animal living together in harmony. Instead of a paradise, the scene is a nightmarish one in which giant praying mantises do battle with other monsters in the entangled undergrowth.

1936

DE BIDSPRINKHANEN

Als de bidsprinkhaan

omgang zoekt met

zijn wijfje, rukt

die hem eerst en

vooral zijn kop af.

Daardoor is het

mannetje zijn

hersenen en meteen

ook alle remmingen

kwijt.

Hi copuleert driftig

verder tot hij

uitgeput op de

grond tuimelt, waar

hij helemaal wordt

opgepeuzeld door

zijn partner.

Op dezelfde manier

maken onze

priesters en

intellectuelen het

hof aan de

krachten die hem

willen vernietigen.

Hun hoofd is

er al aan.

Straks worden ze

met huid en haar

verslonden

door wat ze nu

aanbidden.

Jef Anthierens, uitg. Walter Soethoudt 1976

Mark Vangheluwe, Brief aan de paus. 

uitg. De Bezige Bij 2017

Deze brief aan de paus is een indrukwekkende getuigenis van iemand die zich wist te ontworstelen aan misbruik en mentale terreur van nonkel Roger Vangheluwe, rooms-katholiek priester en 25 jaar bisschop van Brugge.

Dankzij zijn echtgenote en Peter Adriaenssens.

‘Brief aan de paus’ is als een nieuwe brevier voor alle religieuze leiders, priesters en broeders, nonnen en novicen.

Maar ook voor dominees, broeders, imams, pandits en monniken die in de vele gesloten scholen, religies genieten van de hubris, de grootste zonde.

68. Vanaf de eerste handdruk voelde ik een geruststelling en een energie die moeilijk te beschrijven valt. De professor was de enige die te vertrouwen leek en dat vertrouwen heeft hij nooit geschonden. Gedurende de laatste zeven jaren heeft hij ons gesteund en geholpen waar hij kon en met raad en daad bijgestaan. Hij heeft ons geleerd hoe een dergelijk parcours wel te bewandelen viel en hielp ons de putten en de te verwachten struikelblokken te ontlopen. Dankzij hem ben ik nu wie ik ben: gegroeid, krachtiger en bewuster. Als een mentor toonde hij aan dat iets uit een mens halen in plaats van iets in hem te stoppen van groter belang kan zijn. De koningin en ik zijn hem daar eeuwig dankbaar voor.

Na onze ontmoeting nam de professor vrijwillig, gratis en voor niets, met een grote toewijding en kunde de taak op zich om ons af te schermen van de pers en de media. Hij verwoordde als een soort spreekbuis onze mening die wij nog niet konden vormen, hij wist door zijn kennis vooraf wat we gingen doormaken.

Svetlana Alexijevitsj, Zinkjongens – Sovjetstemmen uit de Afghaanse Oorlog. (1991)

uitg. De Bezige Bij 2017

Best lijkt me na ieder gesprek, ieder verslag, ieder verhaal ‘Zinkjongens’ even opzij te leggen. Hier kan je amper doorheen lezen. Sommige verhalen zijn gruwelijk, anderen pijnlijk, teder, woest, misselijk makend – zoals het laatste deel met vele excerpten uit processen die tegen de auteur op bevel van de post-sovjet overheid werden aangespannen wegens besmeuren van soldateneer en een of ander socialistisch vaderland.

‘Zinkjongens’ belicht de verschrikkingen van Rusland en de Sovjetcultuur aangaande oorlog en haar soldaten. Rücksichtsloos werden de troepen de oorlog ingestuurd door een machtsmachine die ongeacht de opgeëiste kleuren, idealen en mythologie steevast haar mensen vermaalt en finaal verraadt. Moedertje Rusland is een Dulle Griet voor wie het leven van haar kinderen nauwelijks een overweging waard blijft.

Oorlogsverliezen doen er niet toe, als de sombere glorie maar blijft klinken op de tonen van de overwinning. Bij een nederlaag zoals bij de strijd voor internationale solidariteit met het Afghaanse broedervolk tegen de moedjahedien (1979-1989) is de ellende zelfs niet meer te overstemmen.

49.  Hij kende idealen, maar het leven kende hij niet. Door al die jaren buitenland dacht ik zelf ook dat het leven uit idealen bestond. Ik weet nog die keer toen we al terug in het Vaderland waren en in Tsjernovtsy woonden. Joera zat op het militair lyceum. Om twee uur ’s nachts werd er aan de voordeur gebeld. Daar stond hij.

“Wat is er, jonkie? Wat doe je hier zo laat in de regen? Je bent helemaal nat…”

“Mam, ik kwam zeggen dat ik er niet uit kom. Het leven is niet zoals jij het me geleerd hebt. Er klopt niks van… Hoe kwam je erbij? En dit is pas het begin. Hoe moet ik verder?”

Wollen Sie damit sagen, dass das Gros der Journalisten Weltverbesserer sind?

Nun, viele schreiben nicht, was sie denken, weil sie glauben, dass solche Gedanken die Situation verschlimmern könnten. Sie schreiben das, wovon sie gerne hätten, dass es wahr wäre – das ist in ihren Augen ihr genuiner Beitrag zu einem zivilen Zusammenleben. Und das mag ja auch alles sehr gut gemeint sein. Aber Pädagogik statt Publizistik – das geht auf die Dauer nicht gut, die Leser sind ja nicht blöd. (…)

Die Pädagogik im Dienste des vermeintlich Guten führt in meiner Wahrnehmung zu einer Konformität, die sich ergibt, ohne ausdrücklich angeordnet zu sein. Auf einmal reden alle wie beim evangelischen Kirchentag.

Börne-Preisträger Rüdiger Safranski ‘Die Angst vor dem politischen Islam ist da, doch singt man laut im Walde’ NZZ 6.5.2017

‘Dans la vie, il n’y a pas de solutions. Il y a des forces en marche: il faut les créer, et les solutions suivent’.

Antoine de Saint-Exupéry, Vol de nuit (1931)

“L’homme qui marche” Alberto Giacometti 1960

Margot Vanderstraeten, Mazzel tov.

mijn leven als werkstudente bij een orthodox-joodse familie

uitg. Atlas Contact 2017

Een verhaal vol liefde en duisternis met ingehouden tederheid die pijn van vroeger, elders, hier en morgen verzacht tot een nieuwsgierige vorm van respect voor elkaar.

Over Koelbloedigheid, Verdriet, Ogenschijnlijkheid, Kanaries, Zwijgen, Vriendschap en Schrijven.

De eerste ontmoeting met de oma die de kampen overleefde is indrukwekkend door de schijnbare argeloosheid.

‘Mazzel tov’ is een belangrijk boek.

101. Zwijgen

Wij, joden, hebben van oudsher een groot gevoel voor taal. Maar alle woorden ter wereld volstaan niet om de ervaringen in de kampen te beschrijven en om de confrontatie met zo veel boosaardigheid te vatten. Hoe zou iemand di deze gruwelen niet heeft beleefd, erover kunnen vertellen? Als zelfs iemand die beleefd, doorleefd en overleefd heeft, er geen woorden voor kan of wil vinden? Begrijpt u onze voorkeur voor stilte? Zwijgen is de keuze voor het kleinste verraad.

103. Koelbloedigheid

Koelbloedig zijn, dat is weten wanneer je moet zwijgen en wanneer je moet spreken. Mijn moeder wist dat, Zij hoefde de namen van alle s’ers in het kamp niet te kennen. Zolang de de s’ers maar wisten wie zij was. Zij begreep heel goed dat ze er baat bij had om niet bij de grote hoop te horen; de hoop die met vuile joden werd aangesproken….

142. Kanaries

‘Wij, joden, wij zijn zoals de kanaries in de koolmijn. Wij hebben verscherpte zintuigen. Wij ruiken de maatschappelijke veranderingen jásáren voor de goegemeente ze ruikt. Wij weten wanneer er gevaar op komst is; die intuïtie zit in onze genen. Hoe kan het anders, na een geschiedenis vol vervolging.’

Ongelooflijk indrukwekkende documentaire over de Indonesische massamoorden in 1965 – 1966.

In de gesprekken met de slachters en hun leiders komt steevast het verhaal naar voor over de stress bij het handmatig afslachten en folteren waarvoor de beulen als remedie het bloed van hun slachtoffers dronken. Het waren immers ‘communisten en dus ongelovigen die niet naar de moskee gingen en het met elkaars vrouwen deden’. Het leger en de politie steunden de ‘spontane’ opstanden van het volk tegen de PKI en hun aanhangers, ook onder de arme boeren op Java.

Maar even vaak blijkt uit de verhalen dat het toen reeds – een halve eeuw geleden – de zo vredelievende islam was die legitimiteit verleende aan de slachtingen, die gesteund werden door de CIA tegen de Chinese invloeden.

“Op Java kent men twee soorten islam: de Abangan, een combinatie van de islam en andere religies zoals Hindoeïsme en autochtone religies, en de Santri, de orthodoxe islam. Vele Abangan-gelovigen waren aanhangers van de PKI. Deze Abangan-communisten waren vooral het slachtoffer van de moordcampagnes. Overlevenden werden door de regering gedwongen zich tot christendom of orthodoxe islam te bekeren.”

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indonesische_massamoord_van_1965-66

De opdracht die Adi Rukun zich stelde, is bovenmenselijk en hij houdt zich waardig ondanks de gruwelen, zelfs binnen de eigen familie, waar zijn gemartelde broer bewaakt werd door zijn oom die verklaart alleen maar bevelen op te volgen.

Christoph Ransmayr, Cox of het verglijden van de tijd

uitg. Prometheus

Na Joke Hermsen met ‘Kairos, een nieuwe bevlogenheid’ en Ignaas Devisch met ‘Rusteloosheid, pleidooi voor een mateloos leven’ synthetiseert Christophe Ransmayr een mooi verhaal over het verglijden van de tijd.

http://www.ardmediathek.de/tv/Druckfrisch/Christoph-Ransmayr-Cox-oder-Der-Lauf-d/Das-Erste/Video?bcastId=339944&documentId=38639036

http://www.zeit.de/2016/47/cox-oder-der-lauf-der-zeit-christoph-ransmayr-roman/komplettansicht

164. Of… of moesten op deze ruisende regenochtend aan de ri­vier, althans voor de duur van deze audiëntie, alle aanwezigen daadwerkelijk op elkaar gaan lijken, ja zelfs gelijk worden – ge­lijk volgens de wetten van een vervliegende tijd, geldig tot aan de buitengrenzen van deze ruimte, een tijd die uiteindelijk niet alleen elk onderscheid tussen mensen ophief, maar ook tussen de organische en de anorganische natuur, tussen elk ding en elk wezen, elk wezen dat ooit een gestalte had aangenomen of nog zou aannemen?

Wat bleef er uiteindelijk over van een ster, van een zon met een hele zwerm planeten, asteroïden, manen en meteorieten, en met licht dat miljarden jaren geleden ontvlamd was? En hoe zat het met al die andere hemellichten, die in de toekomstige eeu­wigheden zouden opvlammen en in de onverbiddelijke loop van de tijd weer zouden ontploffen tot een zwerm naamloze deeltjes, atomaire bouwsteentjes, die in een onbegrijpelijk verre toekomst en onder druk van geweldige krachten die ons voorstellingsver­mogen te buiten gaan, weer tot nieuwe elementaire vormen aan elkaar zouden kunnen klonteren, om gestaag tollend aan te was­ sen tot gestalten van nog nimmer geziene omvang, nog nimmer geziene schoonheid of lelijkheid… En dit alles slechts om na het einde van hun bestaanstermijn weer terug te zakken in onzicht­baarheid, in de allerdiepste duisternis?

De vrijheid om te glimlachen genoot slechts één van de vier rond deze vuurschaal geschaarde mannen. De andere drie zaten sprakeloos, ademloos van eerbied aan een murmelend voorbij­ stromende rivier: op zonniger ochtenden doopte de keizer aan deze oever zijn kalligrafeerpenseel in het water om daarmee ge­dichten op de gladde stenen te schrijven. De woorden verdamp­ten onder de opstijgende zon en gaven de steen weer vrij. Zo schreef de keizer en zag zijn schrift weer verdwijnen. En schreef verder.

Het regent, zei Qiánlóng nu zo zacht alsof hij de van het dek­ zeil omlaag ruisende watermuziek en het gemurmel van de rivier niet wilde storen. Het regent.

Koen Peeters, De mensengenezer.

uiting. De Bezige Bij 2017

Alweer een mooi geconstrueerde roman van de auteur die zijn eigen zoektocht en die van zijn mensengenezer ingenieus weet te verstrengelen als de nucleotiden van het DNA dat bij alle mensen gelijk is.

61. ‘Je moet leren zoeken naar de bron, niet naar de waarheid.’

116. Ik las hoe Ignatius’ wezen in de diepte veranderde door een boek te lezen. Dit leek nu ook met mij te gebeuren: iemand sprak tot mij, in mij. Toen ik uren later het gras van mijn kleren klopte dacht ik: ik moet hier onmiddellijk weg, ik moet het nu beslissen, ik moet de schuld afkopen. De schuld van mijn ouders, mijn oom, van die honderdduizend soldaten.

Me opofferen.

Ik moest het verdriet van de wereld repareren. Ik wilde eindelijk iets doen wat onbesmet en volmaakt was.

Ook al was ik zelf nooit, op geen enkele wijze, vroom of godsdienstig geweest, ik ontdekte in mij een nieuwe, onbekende edelmoedigheid. Ik bad nooit, maar dit was onmiskenbaar een onbaatzuchtig verlangen naar een hoger goed. Niet dat onaffe gedoe van mijn jeugd en mijn afkomst. Zeker niet het kwezelachtige gedoe in de kerk. Maar misschien zou ik mensen kunnen genezen.

224. ‘Elke generatie begint opnieuw met het uitvinden van de mensheid, maar in elke cultuur is er altijd verminking.’

‘Altijd?’

‘Ja, altijd. Altijd en overal.’

282. Maar om in trance te raken moet je eerst doen alsof.

284. De handen, je hoofd en je hartslag hebben een eigen ritme, en de trance doorbreekt dat. Goede trommelaars halen je uit het evenwicht. Je neemt afstand van jezelf, de trance betovert je. Het is gevaarlijk. Men zegt: “Zie dat je er niet in blijft.”’

291. ’Genezen, de mensen genezen. Mensen genezen pas als ze de genezer herkennen, en als je niet oplet en het teken niet geeft heb je de genezer pas herkend als het al te laat is, ai.’

303. Ik besefte heel goed dat mijn hele reis slechts zogenaamd over krokodillen ging. Meer nog was dit mijn zoektocht naar de zoektocht van Remi. Hoe die wilde leren mensen te genezen, en daarmee zichzelf genas, of was het omgekeerd. Of ook hoe verhalen mensen drijven en begeesteren, en zelfs resoluut hun leven kunnen sturen.

Georges Simenon, Onbekenden in het huis.

uitg. De Bezige Bij 2016

Knap opgebouwde psychologische roman van een meesterlijke observator, uit 1940!
‘Wij geloven allen, zonder uitzondering, graag in uiterlijke schijn, in de oppervlakkige werkelijkheid die ons omringt en het valt ons moeilijk voor te stellen dat er onder die geruststellende buitenkant een verborgen leven bestaat dat…’ (37)
Het waren allemaal mensen die weinig zeiden. Ze dronken hun glas. Ze staarden voor zich uit. De woorden legden meer gewicht in de schaal omdat ze schaars waren en omdat degenen die ze uitspraken ongeveer alles wisten wat er te weten viel. (221)

Yuval Noah Harari, Homo Deus, een kleine geschiedenis van de toekomst.

uitg. Thomas Rap 2017

Het eerste deel is een herhaling van het vorige boek Homo Sapiens. 

Homo sapiens verovert de wereld & Homo sapiens geeft de wereld betekenis.

In het derde deel ‘Homo sapiens verliest de controle’  onderzoekt Harari een interessante theorie over dataïsme.

Harari’s hoop op en pleidooi voor een allesomvattend algoritme in medische diagnose, preventie en behandeling staat echter bol  van het genereren van angst als drive voor commerciële strategieën.

Zo zal het dus zeker niet gaan… hoogstens nog wat aanmodderen voor veel geld, althans bij die mensen die zich gek genoeg laten maken met verhalen over heel lang leven en niet durven sterven.

De theorie over het internet der dingen klinkt leuk en allesomvattend, maar zal vermoedelijk veel langer dan enkele decennia nodig hebben om echt betekenisvol te werken.

Bijaldien zullen veel van zijn eerder algemene en brede voorspellingen anders lopen dan enthousiast voorspeld door de goeroe’s en verkopers van dromen.

En finaal zal de rol van de oude religies, zeker de monotheïstische met op kop de islam, nog lang niet uitgespeeld zijn. Zij zullen een imperialistische strategie blijven volgen om zieltjes en macht te winnen, zij het misschien bij de dikke ‘onderlaag’ van die mensen die niet meekunnen met het ‘dataïsme’.

En zo wordt ‘De mogelijkheid van een eiland’ van Michel Houellebecq alweer een paar stappen reëler.

408. Maar als we het echt groot aanpakken en ons op het leven zelf richten, worden alle andere problemen en ontwikkelingen overschaduwd door drie nauw verbonden processen:

1. De wetenschap koerst op een allesomvattend dogma af, dat zegt dat organismen algoritmen zijn en dat het leven dataverwerking is.

2. Intelligentie wordt losgekoppeld van bewustzijn.

3. Niet-bewuste, maar hyperintelligente algoritmen zullen ons spoedig misschien wel beter kennen dan we onszelf kennen.

Deze drie processen roepen drie grote vragen op, waarvan ik hoop dat ze na lezing van dit boek nog lang door je hoofd blijven galmen:

1. Zijn organismen echt alleen maar algoritmen en is het leven echt alleen maar dataverwerking?

2. Wat is waardevoller: intelligentie of bewustzijn?

3. Wat gebeurt er met de maatschappij, de politiek en het dagelijks leven als niet-bewuste, maar hyperintelligente algoritmen ons beter kennen dan we onszelf kennen?

Yuval Noah Harari, Sapiens, een kleine geschiedenis van de mensheid.

uitg. Thomas Rap, 2017

Een interessant overzicht met enkele boeiende uitschieters en doorkijkjes op het menselijk verleden. Het kon beknopter en minder badinerend, ook zonder het moeizaam einde over geluk.

32. De nieuwe linguïstische vermogens die moderne sapiens zo’n zeventig millennia her opdeden, stelden hen in staat om urenlang te roddelen. Deugdelijke informatie over wie er al dan niet te vertrouwen was zorgde dat kleine groepjes zich konden uitbreiden tot grotere groepen en dat sapiens steeds nauwere en verfijndere samenwerkingsverbanden konden aangaan.

33. Hoogstwaarschijnlijk is zowel de roddeltheorie als de er-loopt-een-leeuw- bij-de-rivier-theorie verdedigbaar. Maar het echt unieke kenmerk van onze taal is niet de mogelijkheid om er informatie mee over te brengen over mensen en leeuwen, maar de mogelijkheid om er informatie mee over te brengen over dingen die helemaal niet bestaan. Voor zover wij weten kunnen alleen sapiens praten over allerlei soorten entiteiten die ze nog nooit hebben gezien, aangeraakt of geroken.

Legenden, mythen, goden en religies, ze ontstonden allemaal ten tijde van de cognitieve revolutie.

Erwin Mortier, Omtrent liefde en dood. 

‘Als we de doden niet uit de kamers van onze ziel verdrijven, blijven ze hangen. We moeten ze verbannen om ze te kunnen verwelkomen in onze herinneringen als wat ze geworden zijn: aflijvigen; dierbaren die bestaan hebben, maar er voorgoed niet meer zijn. Die tijdelijke ballingschap is noodzakelijk om hun wederkomst te garanderen.’

64. Sindsdien blijft in mij de vraag rondspoken op welke wijze ‘de geschiedenis’ tot individuele levens doorsijpelt, een vraag die ervan uitgaat dat individuen altijd alleen maar het voorwerp van de geschiedenis zijn. Evengoed stelt zich de vraag hoe de geschiedenis uit ontelbare afzonderlijke levens ‘opwelt’, hoe die krachten samenvallen of elkaar tegenwerken, hoe daaraan vroeg of laat geweld ontspringt en hoe dat, op zijn beurt, levens raakt, vermaalt of tot beweging aanzet.

68. Hun verbeten pijnen, schaamte en woede, hun geschonden trots consacreerden ze in stilte, onder elkaar, zonder te beseffen dat ze daarmee een cultuur van emotionele afstand en verzwijgen installeerden, in hun nageslacht, in elkaar – een stilte die in mijn kindertijd soms oorverdovend op mijn trommelvliezen kon drukken.

Stel dat ik uiteindelijk tot het schrijven ben gekomen om van het getuit in mijn oren af te raken, het gesuis en gefluit door al die al te sprekende stiltes? Niks geen Hogere Roeping of Het Schone, of De Kunst, maar simpelweg een kwestie van kauwen en slikken, zoals wanneer het vliegtuig waarin we reizen de landing inzet, om de trommelvliezen te sparen?

73. Opgroeien met verwanten wier ziel levenslang de striemen vertoonde van hun eigen bezwaarde verleden heeft me ontdaan van elke aanvechting om zelf ook nog eens de zweep tevoorschijn te halen en pijn met nog meer pijn te bestrijden. Wie de doden wil geselen, kastijdt zichzelf.

86. Ze placht soms te zeggen, toen ik nog een kind was, dat ik een oude ziel had. Wellicht bedoelde ze dat ik in die tijd liever het gezelschap van bomen en dieren zocht dan van speelkameraadjes, dat ik de velden, de weiden, de bossen en vennen verkoos boven menselijk gezelschap. Ik had het gevoel dat de natuur me met rust liet, anders dan de huizen waar ik opgroeide, die door zoveel verleden werden bewoond, zoveel onopgelost verleden.

Marcel Möring, Eden 

De Bezige Bij 2017

Een bijzonder boek over belangrijke levensvragen, de verhalen van alle tijden die altijd weer zullen bovendrijven.

Een jongen wordt geboren in een woud zonder grenzen, woest als de schepping zelf, waar de bizon zwerft en de bomen ouder zijn dan alles wat leeft. Hij heeft geen naam. Het dorp waar hij opgroeit heeft ook geen naam. Op een dag vlucht hij, voor een daad die hij niet heeft begaan. De wereld buiten het bos ligt voor hem. Hij is alleen. Hij moet leven en overleven. Hij moet de plek vinden die hij ‘thuis’ kan noemen.

“De herinnering is als kaarslicht in een donker huis. Het schijnsel valt op een tafel, een kast, een stoel waarover kleren hangen, een schilderij, een kruik, een slapende kat. Wie door het donker loopt met zijn dansende bol van licht maakt een verhaal van wat hij ziet, maar hij kan niet zeggen of het waar is. Het heeft een plaats doordat het wordt aangelicht, maar er is geen tijd. De herinnering is het hiernamaals van de gebeurtenissen, de mensen, de ideeën, de pijn en de vreugde van ons leven. Maar in haar leeft ook de pijn voort, de liefde, de teleurstelling en de haat van de anderen. Zij bevat alles en is niets, wij dragen haar mee zoals een slak zijn huis draagt, zij is het stof in onze kleren en getuigt van de lange weg die wij hebben afgelegd, zij is de sleet in onze schoenen, de vermoeidheid in onze ledematen, het licht dat van onze ogen wijkt.”

‘Misschien blijf ik.’

‘En bovendien moet iemand de verhalen bewaren.’

‘Welke verhalen?’zei ik.

‘Alle,’ zei Jakub. ‘Die van de een en de ander en jouw eigen verhaal. Ik zal je leren wat ik weet en in ruil daarvoor luister je naar mijn geschiedenis. Misschien komt ze je ooit van pas. Misschien vertel je haar verder en wordt mijn verhaal deel van het jouwe en dat van jou weer het begin van dat van iemand anders. Binnen ligt mijn boek. Haal het.’

Frank Westerman, Dier, bovendier. 

Atlas 2010

De tragedies van de 20e eeuw, verteld aan de hand van een paard – de lipizzaner.

‘Als je een lipizzaner aanraakt,’ kreeg Frank Westerman als tiener te horen, ‘raak je geschiedenis aan.’

Nu, als schrijver-verteller, reconstrueert hij het lot van vier generaties paarden van het Weense hof. Zij doorstaan achtereenvolgens de ondergang van het Habsburgse Rijk, de beide wereldoorlogen en de waanzinnige veredelingsproeven van Hitler, Stalin en Ceausescu.

Dier, bovendier is een moderne fabel waarin het reinbloedige paard de mens onontkoombaar op zijn eigen tekort wijst.

In diezelfde lijn lag ook Hitlers Kleinkrieg tegen voorbehoedsmiddelen en abortus.  ’Het geslachtsleven bepalen wij,’ had de Fûhrer gezegd. En: ‘Door de verliezen aan mannen zal een volk niet uitsterven, maar wel als er een tekort aan vrouwen is.’ De merries waren belangrijker.

Maar er zijn ook stemmen die vinden dat de media de huidige kritiek aan zichzelf te danken hebben. Communicatie-expert en voormalig sp.a-woordvoerder Fons Van Dyck vindt dat journalisten teveel geëvolueerd zijn naar verhalenvertellers die feiten voortdurend vermengen met duidingen en persoonlijke meningen.
“De journalist is al lang geen waarnemer meer maar een soort selfmade antropoloog die de wereld opeen eigenzinnige manier interpreteert. Vroeger hadden we alleen paus Jambers die dat deed en dat was best interessant, maar nu is zijn aanpak de norm worden en dat vind ik een gevaarlijke evolutie. De journalist is geen waarnemend meer maar een actieve en subjectieve participant. Objectiviteit is de uitzondering en we zijn in een wereld van verhaaltjes en meningen terechtgekomen die soms nog maar weinig met de realiteit te maken heeft. Je krijgt een reconstructie van de realiteit voorgeschoteld. En ja dat zorgt soms dermate voor verwarring dat je in de leugen dreigt terecht te komen.”
(…)
Rik Van Cauwelaert: “ Politici die onophoudelijk kritiek leveren op de media schieten zichzelf in de voet en meten zich toch wel een beetje een doicatoriaal aura aan. Boos worden is toch altijd een teken van zwakheid: het bewijst dat je geen echte argumenten meer hebt. Wie het zwaard hanteert, zal door het zwaard vergaan. Misschien moet ik dat even naar de 21 ste eeuw vertalen: Wie Twitter hanteert, zal door Twitter vergaan. “
De Morgen ZENO 21012017

Anne-Gine Goemans. ‘Honolulu King.’ 

Ambo|Anthos

Een vlot lezende roman over een twijfelachtig verhaal van verzwegen moorden tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd in een vrijmetselaarsloge te Amersfoort.

De auteur bouwt het verhaal mooi op vanuit de Indische hoofdpersoon die zich verder verengt tot de kleine wereld van zijn toko en de getuigenissen van andere Indische mensen over de oorlog, de Jappen en de Bersiap van 1945-1947. Zijn Nederlandse vrouw die omwille van haar ernstige dementie in een verzorgingshotel verblijft, zijn vrienden van de Hawaii muziekband, Honolulu King en zijn kleindochter zijn de meerpalen in zijn verdwalende herinneringen.

“U krijgt een kist vol tranen mee. Onderhuids verpakt, weggestopt op kilometerslange spoelen en tracks, verpakt in een plastic doosje. Good luck.”

Het nevenverhaal van de kleindochter met een rijke, getrouwde vader van 2 kinderen is wat clichématig opgezet maar verder zit de verhaallijn goed in elkaar.  Een nieuwe Japanse sushi bar tegenover zijn Indische toko triggert bij de hoofdpersoon steeds meer vijandig gedrag tegenover de nieuwe overburen.

“De grootste pijn, en dat hoef ik u niet uit te leggen, laat geen fysieke sporen achter”

De spanning wordt – op enkele hoofdstukken na – strak aangehouden en de finale ontknoping is van een pijnlijke tederheid.

De vraagstelling is boeiend en verwarrend tegelijk, maar kan de lezer aanzetten tot zelfreflectie.

13. ‘Wat ik al zei, van de jap hadden we niet zoveel te vrezen. Ik ben voornamelijk goeie jappen tegengekomen, hoogopgeleide lui die hun diensttijd uitzaten. Het was ons eigen volk dat ons te grazen nam.’(...)

‘Begrijp me niet verkeerd, meneer Hardy, uiteindelijk was de atoombom onze grote redding. Door de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki werden we in één klap bevrijd. Daarom zal ik nooit tegen atoomenergie zijn. Maar wat moet je met een oorlog? Geen Japanse wagen meer kopen? Moeten we dat doen? Moeten we blijven haten? Haat is vergif voor de ziel. Ik ben te oud voor haat, meneer Hardy.

‘Er bestaan geen goeie jappen,’ zegt Hardy met opeengeklemde kaken en hij loopt weg.’

Nooit geweten dat Turnhout zo belangrijk was in de ‘unieke real life reborn babypoppenindustrie’.

99. ‘Turnhout ligt vlak bij Antwerpen. Dat weet ik nog van onze optredens. Heerlijke stad, fijne audience, die Belgen. Zijn altijd dankbaar. Op het kinderlijke af.’

http://www.amboanthos.nl/toegift/

A.F.Th. van der Heijden, Kwaadschiks 

uitg.De Bezige Bij 2016

Een man op zoek naar de Absolute Stilte vindt een explosie op zijn weg
De relatie tussen reclameman Nico Dorlas, eind veertig, en zijn jongere vriendin Desy staat op springen. Zijn paranoïde verlatingsangst, versterkt door drank en drugs, maakt samenleven met hem tot een hel. Als Desy de benen neemt, stelt Dorlas alles in het werk om haar voor zich terug te winnen – eerst nog goedschiks, uiteindelijk kwaadschiks. Of hij de juiste prooi voor zich heeft, blijft lange tijd in het ongewisse.
Dorlas wordt bijgestaan door Ernst Quispel, de strafpleiter uit Advocaat van de hanen (De tandeloze tijd 4), die twintig jaar grijzer en twintig jaar cynischer is geworden. Ondanks diens inspanningen brokkelt het universum van Dorlas binnen een infernaal etmaal volledig af. Andere levens herrijzen uit het puin.
Kwaadschiks is, met een variant op het klassieke moordmysterie, niet zozeer een ‘whodunit’ als wel een ‘whotookit’, die wortelt in de actualiteit maar in zijn reikwijdte universeel is.

“Wat je ruikt, is de mot die ik gisteravond met mijn grote liefde had. Geen idee waar het over ging, maar op ’t laatst dreigde Desy de benen te nemen. Voorgoed. Ik heb zo’n beetje de halve nacht zitten hijsen van verdriet.”

118. ‘Ziedaar hoe jullie het leven van de burger verzieken,’ zei Dorlas. ‘De sterke arm door de technologie uitgebreid met het sterke oog. En de sterke neus, want die blaaspijp vertelt jullie wat je zou moeten ruiken. Door al die technische verworvenheden verdwijnt het spelelement uit de verhouding tussen politie en burgerij. Een beetje verstoppertje en tikkertje spelen is er niet meer bij. Overal kijken camera’s en smartphones mee. Een minimum aan fair play, dat ene oogje toe… het zou de wereld zoveel menselijker houden.’

143.Er bleek hem al spoedig dat cynisme een betere brandstof vormde voor een carrière dan idealisme.

706. Waar blijft het geluid nadat het geklonken heeft?

Ondanks het minutieuze filigraan van de stad en haar omgeving, de spelers en de pijn – waarvoor een ongelooflijke research werd verricht – stoort een slechte knoop in het verhaal over de nood aan insulinespuiten wanneer zoon Hemmo een rol speelt in een vermeende gijzeling.

881. Ze hebben me gewoon uit de auto gezet. Ik vertelde ze dat ik een hypo aan voelde komen. Dat hadden ze al eens een keer met mij meegemaakt. Ze wilden zeker niet met een bewusteloos lijk rondrijden door Amsterdam…’

‘In godsnaam, wat voor auto?’ Van Zanten stampte met zijn voet op de vloer, die een hol geluid gaf, want het plaveisel lag pas een halve meter lager. Hij bracht zijn gezicht dicht bij dat van de jongen, wiens hoofd met een schok naar achteren ging. ‘Welke auto, godverdomme?’

‘Krijg ik nu alstublieft, alstublieft wat insuline? Ik voel me zo ziek.’

Quispel zou doorgaan met het verdedigen van zware criminelen. Hij was er goed in. Zijn advocatuur was een schakel in de voedselketen van rechtvaardigheid. Maar heimelijk zou hij zijn leven willen wijden aan de verzoening van mensen die door hun goede bedoelingen tegenover elkaar waren komen te staan.

1220. Dorlas had eens gelezen, hij wist niet meer in welke context, dat elke mens aan het einde van zijn leven dat leven noodzakelijk als mislukt beschouwt, wat voor valse tevredenheid hij ook in zijn laatste woorden zal proberen uit te drukken. De notie sprong van de krantenpagina op zijn netvlies, en liet zich daar niet meer uitwissen. Hij nam haar niet voetstoots voor waar aan, maar voorvoelde met groot onbehagen dat zijn eigen toekomstige waarheid erin vervat lag. Eerder dan verwacht, vandaag namelijk, ruimschoots voor zijn vijftigste, was de mislukking een feit. Hij hoefde zich er niet meer tegen te verzetten.

Sneeuw, Orhan Pamuk – NTGent Luk Perceval

Een mooi hoorspel met bewegend kleurendecor, een knappe interpretatie van het boek en zijn poëzie.

“Mijn vader zegt soms dat dit alles hem herinnert aan de communistische dagen van vroeger. Je hebt twee soorten communisten: de hoogmoedigen, die het volk willen opvoeden en het land vooruit willen helpen; en de bescheidenen, die zich willen inzetten voor rechtvaardigheid en gelijkheid. De hoogmoedigen zijn belust op macht, ze dienen iedereen ongevraagd van advies, van hen is niets dan narigheid te verwachten. De bescheidenen bezorgen alleen zichzelf narigheid: dat is trouwens ook het enige wat ze willen. Terwijl ze, met schuldgevoelens overladen, willen delen in het lijden van de armen, krijgen ze veel meer te verduren.”

Kars na Sneeuw 

Belijdende vrouwen met hoofddoek: bigotterie, gedwongen of militant dwingend bekerend
In alle gevallen ellende…
“218. Hegel is de eerste geweest die heeft opgemerkt dat de geschiedenis en het theater uit dezelfde elementen zijn opgebouwd, zei Sunay. Hij hield ons voor dat ook de geschiedenis, net als het theater, sommige mensen een ‘rol’ toebedeelt. En ook dat het toneel van de geschiedenis, net als in het theater, betreden wordt door de moedigen’?
343. – Maar zonder principes en geloof kan niemand gelukkig worden, zei Kadife. – Dat is waar. Maar in een wreed land als het onze, maar een mens niet telt, is het dom om jezelf voor je overtuigingen te gronde te richten. Grote principes, overtuigingen, dat is iets voor mensen in de rijke landen. – Juist niet. In een arm land heeft men niets anders dan zijn overtuigingen om zich aan vast te klampen.”
Orhan Pamuk, Sneeuw

Heidelberg, Universitätsplatz, 8 december 2016

‘Nicht alle sind im selben Jetzt da.’ – ‘Niet iedereen leeft in hetzelfde nu.’ – Ernst Bloch

‘Alles van waarde moet zich verweren.’ – Paul Scheffer

Wij wensen jullie wijsheid en kracht in 2017 en later…

Jan Van Duppen & Chris Boudewijns

Philip Roth. Het Complot tegen Amerika.
De Bezige Bij 2004

Bij het verschijnen van ‘Het complot tegen Amerika’ werd Philip Roth geroemd als visionair in het Bush tijdperk.
Hij was wellicht nog veel meer visionair in wat zich een paar verkiezingen later aan zou dienen als ‘America First’.

Vandaag heeft het iets van ‘Soumission’ van Michel Houellebecq. 
en dat gaat verder dan de veronderstelde historische toekomst versus een verondersteld historisch verleden.

Roth speelt schitterend met ervaringen en wereldbeelden van een joodse jongen uit Newark, Philip, inclusief de vele vormen van collaboratie, idealisme en verzet in diens omgeving met een ‘America First’ president – heldenpiloot Charles Lindbergh – die in tegenstelling tot Roosevelt het land buiten de tweede wereldoorlog wil houden en zelfs de anti-joodse programmapunten van de Duitse nazi’s meer dan genegen is.

Philip Roth houdt in zijn roman wel geen rekening met de enorme economische belangen van de VS van toen, in Europa én Azië. Laat staan het onvermijdelijke conflict met het expansionistische Japanse keizerrijk. Pearl Harbour komt niet ter sprake. De belevenissen, fantasie, angsten en verlangens van de 8-9 jarige hoofdpersoon, Philip.  de ik-figuur uit een seculier joods gezin in een joodse wijk van Newark, worden vakkundig vermengd met elementen uit de fictionele historische mogelijkheid. Zo speelt Roth meesterlijk op de angsten en emoties van de lezer.

Het blijft dus een fascinerend fictieverhaal dat geen rekening houdt met de werkelijke drijfveren achter de geschiedenis van WOII, laat staan de economische tegenstellingen.

http://www.standaard.be/cnt/gv6a02im
129. En zoals de verkiezing van Lindbergh mij ondubbelzinnig aan het verstand had gebracht, was de ontvouwing van het onvoorziene alles. Verkeerd om gedraaid, was het meedogenloze onvoorziene datgene wat wij schoolkinderen als ‘geschiedenis’ leerden, ongevaarlijke geschiedenis, waarin alles wat in zijn eigen tijd onverwacht was op papier als onvermijdelijk te boek wordt gesteld. De terreur van het onvoorziene is wat de geschiedwetenschap verbergt, waardoor ze van een catastrofe een epos maakt.

222. het gebrekkig geschoolde achterbuurtkind dat zich vrijwel geheel dankzij een alerte, programmatische werkdrift uit de immigrantenarmoede van zijn ouders had opgewerkt. IJver was voor deze mensen het enige middel van bestaan. Wat hun niet-joodse meerderen uitsloverij noemden, was meestal niet meer dan dat – de ijver die alles was.

246. Voor het ogenblik waren onze levens intact, onze huishoudens op orde, en was de troostrijke werking van de vaste rituelen bijna sterk genoeg om een kind in de waan te laten van een eeuwigdurend, onbedreigd vreedzaam heden.

Wim Kayzer, De laatste tafel.

uitg. Balans 2014

‘‘Als we leven bestaat de dood niet. En als we dood zijn bestaan wij niet.’’

12. Waarom is het godverdomme nodig om te verdwijnen op het moment dat je het leven net een beetje onder de knie hebt?

Als ik overmorgen ben gestorven, valt er niets meer te vrezen en niets meer te hopen, nee. Door de matglazen tuimelramen van de collegezaal valt geen decemberlicht meer binnen, er gaat geen iPhone meer af terwijl ik college geef over de magische supersymmetrieën van de stringtheorie (bij elk college dat ik geef gaat wel een iPhone af ) of over gravitatie die gesupersymmetriseerd moet worden om als kandidaat te kunnen gelden voor een theorie van alles. M’n studenten zijn gek op die theorie; nu God dood is en ze toch een intense behoefte hebben aan een leidend beginsel, moet het maar de theorie van alles zijn. Maar aan die hele supergravitatie knaagt nu zoveel twijfel dat ik het onderwerp beter kan laten rusten. Ik zal geen voorspelbare grappen meer maken die desalniettemin, of juist daarom, worden gewaardeerd, vooral door de ouderejaars,

34. ‘Willen mensen vrijheid? Ze haten vrijheid. Mensen bouwen niet hun eigen leven, ze bouwen hun eigen gevangenis.

36. Ik heb, aarzelend maar toch, een behoorlijke tijd geloofd in de gedoemde vrijheid van Sartre en de maakbaarheid van mens & samenleving.

37. Bij anderen bleef de droom intact. Verbijsterend is dat: hoe lang mensen kunnen blijven vasthouden aan drogbeelden en vooroordelen om hun eigen verleden maar niet te hoeven afvallen.

39. In mijn studententijd was het bon ton om te geloven dat alle mensen gelijk waren, toen dat geloof barsten begon te vertonen, besloten we in arren moede maar dat alle mensen gelijkwáárdig waren.

79. Leeg en gehuldigd kwam hij thuis, vermenigvuldigd tot een muis, die woorden van Roland Holst pasten me als gegoten.

83. Het is een groot geluk/ om niet precies te weten/ op wat voor wereld we leven. Szymborska

93. Waarom het niets van de dood bestaat is tenminste duidelijk. Het katalyseert het ontstaan van telkens nieuwe levensvormen. Zonder dood geen evolutie. Zonder dood zouden we veroordeeld zijn tot onsterfelijkheid: de hel tot de driehonderdste macht. Een evolutie zonder dood zou zijn blijven steken in de eerste ééncelligen. Sommigen beweren dat de evolutie streeft naar meer complexiteit, maar ik denk dat die complexiteit eenvoudig een bijproduct is van een ingebouwde dwang tot verandering.

Die Gedichte des ‘Lebensmüden’
Gesprek van een man met zijn Ba – ziel.
Papyrus Berlin 3024, XII de Dynastie, 1800 vC.
Gesprek van een man met zijn Ba-ziel.
In Altägyptische Dichtung – Universal Bibliothek nr. 9381
1996 Philipp Reclam jun. GmbH & Co – Stuttgart

Zie, berucht is mijn naam door jou,
Erger dan de stank van aasgieren
Op zomerse dagen, wanneer de hemel gloeit.

Zie, berucht is mijn naam door jou,
Erger dan de stank bij de visafslag
Op de dagen van de visvangst, wanneer de hemel gloeit

Zie, berucht is mijn naam door jou,
Erger dan de stank van vogels
In moerasstruiken vol watervogels…
Erger dan de stank van vissers
En van de lagune waar ze vissen…
Erger dan de stank van krokodillen,
Zoals in een krokodillentempel…
Erger dan een getrouwde vrouw
Die over haar echtgenoot leugens vertelt omwille van een andere man…
Erger dan over het kind van een achtenswaardige
Gezegd wordt dat de echte vader iemand is die hij haat…
Erger dan een kolonie van de koning
Die op oproer broedt, wanneer ze zijn rug zien…

***
Tot wie zal ik me vandaag wenden?
Mijn familieleden en dienaren zijn slecht,
De vrienden van vandaag kan men niet eren.

Tot wie zal ik me vandaag wenden?
Inhalig zijn de harten,
eenieder berooft zijn naasten.

Tot wie zal ik me vandaag wenden?
Mildheid is ten gronde gegaan,
Gewelddadigheid neemt bezit van iedereen…
Het aangezicht van het slechte glanst tevreden,
Het goede werd alom ten gronde gericht…
Wie iemand om een slechte daad tot de orde roept,
doet alle booswichten in lachen uitbarsten…
Men plundert elkaar. Iedereen steelt van zijn naasten…
De misdadiger is een vertrouweling geworden,
De broeder met wie men samenleefde is tot vijand geworden…
Men wil niets meer van gisteren weten
En verguldt ook niemand meer die vandaag het goede nog doet…
De leden van je eigen familie zijn boos
En keren zich naar vreemden om nog redelijkheid te vinden…
De harten worden ten gronde gericht,
Eenieder slaat de ogen neer voor zijn familie en dienaren…
De harten zijn hebzuchtig,
Men kan zich niet meer verlaten op menselijke gevoelens…
Er is geen gerechtigheid meer,
De wereld blijft vertrouwen wie onrecht doet…
Het ontbreekt aan vertrouwden,
Men neemt zijn toevlucht tot onbekenden om bij hen te klagen…
Er zijn geen gelukkige mensen meer,
en met wie men vroeger omging, is niet meer…
Ik ben met ellende overladen,
Omdat mij iedere vertrouweling ontbreekt…
Van het kwaad dat de wereld treft,
Is het einde nog lang niet in zicht!

***
De dood staat vandaag voor mij
Zoals de genezing voor een zieke
Zoals het lijden ons zo nabij is.

De dood staat vandaag voor mij
Zoals de geur van wierook,
Zoals we onder het zeil varen op de dag van de wind.

De dood staat vandaag voor mij
Zoals de geur van lotusbloemen
Zoals drinken op de rand van de dronkenschap…
Zoals het ophouden van de regen,
Zoals een man van een veldtocht thuiskomt…
Zoals de helderheid van de hemel,
Zoals een mens die de oplossing van een raadsel vindt…
Zoals de wens van een mens om zijn huis terug te zien,
Nadat hij vele jaren in gevangenschap doorbracht.

***
Waarlijk, wie daar is, is een levende god,
Die de zonde straft bij degene die ze begaat.

Waarlijk, wie daar is, die staat in het zonneschip
De uitverkorenen verdeelt hij voor de tempel.

Waarlijk, wie daar is, is een wijze
Die niet verhinderd kan worden,
Zich tot de zonnegod te wenden,
Wanneer hij spreekt…

Zwarte Piet en Sinterklaas

Sinterklaas is een waardevolle mythe die ons leert dat er grote leugens bestaan die door iedereen gedragen worden.
Leren dat Sinterklaas niet bestaat is vaak de eerste stap tot het besef dat God de vader niet bestaat. (Erwin Vanmol)

Kinderen leren geleidelijk dat de Sint geen goedheilige man is maar een rafelige verklede figuur die autoriteit moet sterken met cadeautjes of zak en roe van Zwarte Piet. Het is een onderdeel van opgroeien in een wereld waar niets is wat het lijkt.

Natuurlijk mag het ook wel eens gezegd worden dat de hele zwarte pieten traditie nog een andere oorsprong heeft dan schoorsteenvegen, postfactum verknechting, aloude en prehistorische demonen.
Minstens 1,2 miljoen christelijke kinderen, vrouwen en gezonde mannen werden in de 17 – 18 de eeuw door Moorse zeerovers ontvoerd en als slaven verkocht en van de 15-17 de eeuw werden de Ottomaanse Janitsaren en harems aangevuld met geroofde kinderen uit de christelijke Balkan regio.

 
https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/10669/omvang-christenslavernij-onderschat.html

https://nl.wikipedia.org/wiki/Barbarijse_slavenhandel

https://nl.wikipedia.org/wiki/Barbarijse_zeerovers

https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6384/moslimpiraat-jan-janz-terroriseerde-de-ijslanders.html

http://www.volkskrant.nl/opinie/-zwarte-piet-discussie-lijkt-progressief-maar-is-een-grijsgedraaide-plaat~a3546218/

http://www.volkskrant.nl/magazine/-zwarte-piet-is-nooit-een-slaaf-geweest~a3527041/

‘Interessant was het Zwarte Pietendebat alleszins. Bijvoorbeeld de vaststelling dat de kernvraag bij sommigen aan de linkerzijde niet langer luidt of iemand discrimineert maar wel of iemand zich gediscrimineerd voelt.’ Peter De Roover N-VA kamerlid 15/11/2016

“There’s a crack in everything, but that’s how the light gets in…”

Wij worden geboren in de illusie dat de wereld van ons is. Volwassen worden, is beseffen dat wij van de wereld zijn. Oud worden is begrijpen dat wij niet meer van deze wereld zijn.