Uitg. De Bezige Bij 2023

‘In ‘Georges’ neemt Koen Peeters ons mee van een bankje in Oostende naar een koorrepetitie in Tbilisi, en van ontmoeting naar ontmoeting. Dat levert iets van waarde op.’ Jan Dertaelen, De Tijd 23092023

191. In Tbilisi zat ik een uur in het Vakepark op een bank, maar het leken slechts enkele minuten. Ik voelde de tijd: een zachte luchtstroom die mijn hoofd tegelijk vulde en leegmaakte.

De tijd die ons bedriegt en ons uitlacht. Ze is niets anders dan het terugkijken met oude emoties, of het verlangend vooruitzien. Ook de bange versie van dat laatste. Voorspellingen zijn altijd gevaarlijk, ze vertalen vooral de angsten of verlangens van de voorspeller.

257. Een enkeling houdt de pen vast bij het schrijven van wat geschiedenis zal worden. Anderen voeren uit, waardoor zij uniformen dragen met kleurige kwastjes en linten, insignes. Zij lijken willoos. Ze doen wat ze nooit eerder deden, durfden of zelf zouden bedenken. Ze gehoorzamen.

Dit proces gaat langzaam, stap voor stap. Zo leert een land leven met censuur, dwangarbeid, geheime activiteiten van leger en politie. Terwijl de enen de gevangenissen en de getto’s vullen, zwijgen de anderen. Zwijgen, doodzwijgen wat er gebeurt, het al halvelings vergeten, terwijl het seriewerk, het doodslaan of doodschieten tot en met het slagerswerk zich voltrekt met een leren schort om, altijd in de geur van menselijk bloed.

276. Joris zei het mij in Tbilisi: ‘Elk contact laat sporen na.’ De uitspraak komt van Edmond Locard, de grondlegger van de forensische wetenschap. Als de politie een dode vindt, zoekt zij naar sporen van de dader op het lichaam, maar het slachtoffer laat evengoed sporen achter op de dader. Dit is het uitwisselingsprincipe. Het is een wisselwerking waarbij je soms niet eens meer weet waar het begonnen is. Net zo worden gedachten gedeeld en opgebouwd. Nieuwe inzichten lijken tegelijk te ontstaan bij verschillende mensen, omdat ze elkaar raken en besmetten.

Ik wil dat best geloven: wie op zoek gaat in de tijd, maakt een nieuwe optelsom van momenten, feiten, woorden. In constellaties ontstaan flitsen van inzichten, vooral tekens van overeenstemming en herkenning. Ik wil geloven dat er een stroom is die verbindt, waardoor namen echoën en iets belangrijks kunnen tonen over de levensgebeurtenissen. Soms door een korte vertelling, wat woorden. Wat aanwaait met de zeewind of door de aerosolen van de ontmoeting, en plots is het weer weg.

286. De onderstammen van de geschiedenis zijn resistent; het enthout van mensenlevens is jong en zacht. Zo werkt het: de stuwing maakt een nieuw verhaal. De feiten verbinden zichzelf, vanzelf maken zij de connectie want alles gaat voort op wat vroeger was.

285. Perec zag in zijn werk vier verschillende vormen van onderzoek, vanuit een verschillend perspectief waardoor hij telkens anders schreef. Ik vat het even samen op mijn manier.

Een: het leven van alledag beschrijven worden met een heldere, haast sociologische blik. Nuchter de wereld trachten te vatten.

Twee: je eigen leven onderzoeken en beschrijven, inclusief je ouders en grootouders.

Drie: spelen met de taal, met woorden en juist daarom jezelf telkens andere richtingen en beperkingen opleggen.

En vier: een verhaal maken dat zich voortstuwt en de lezer zo mogelijk naar adem doet happen.