Falen van links
18 / 10 / 2010

?maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad
staan wetten in de weg en praktische bezwaren,
en ook weemoedigheid die niemand kan verklaren,
en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.?
(Willem Elsschot, Het huwelijk)

Het overlijden op 4 oktober van de Franse filosoof Claude Lefort kreeg weinig weerklank in Vlaanderen. Geboren in 1924 was hij nochtans een van de weinige politieke filosofen die de voorbije halve eeuw bereid bleken afstand te nemen van het mechanisch maakbaarheidsideaal.
Omdat het ideaal van een geglobaliseerd socialisme door Stalinisten en Mao?sten in de vernieling geholpen was, had hij zich als gewezen trotskist blijvend kunnen verheugen in het beloofde land.
Maar dat deed hij niet.

In ?Het democratisch tekort? betoogde Claude Lefort dat de strijd om de macht maar vernieuwend kan blijven wanneer de troon van de macht zelf leeg blijft. Het ?permanente? lag dus niet zozeer in de ?revolutie? maar in het spel zelf om de macht. Alleen zo?n democratie erkent het onophefbare sociale conflict dat aan de basis van elke maatschappij ligt. Zij is de sc?ne waarop politieke idee?n moeten botsen om het permanente onevenwicht en dus ook de dynamiek in stand te houden.

Sociaal conflict of religie

Vandaag is dat wankel evenwicht flink in beweging.
In navolging van Denemarken werd vorige week in Nederland een rechtse regering op de troon gehesen met gedoogsteun van Geert Wilders? Partij voor de Vrijheid. In zowat heel Europa – behalve Walloni? – blijkt een afkeer voor ?links en progressief? aan populariteit te winnen.
Het linksprogressieve establishment reageert verbijsterd. Het Nederlandse (en Vlaamse) volk wordt plots herkend als een domme kudde die de geneugten van hun multicultureel ideaal niet wil savoureren.
Eminente sociaaldemocratische kopstukken vluchten naar lucratieve baantjes bij private firma?s of reizen de wereld rond met dure lezingen. De zelfgenoegzaamheid van Wouter Bos en Tony Blair die voor de Nederlandse tv diens ?Memoires? lof toezongen, was tenenkrullend. Beiden hebben partij en kiezers in de steek gelaten. Beiden ontkennen ze het onophefbare sociale conflict dat aan de basis ligt van elke moderne maatschappij. Sinds hij het Roomse Licht ontving uit de handen van Paus Ratzinger predikt Tony Blair nieuwe religieuze prioriteiten om mensen – desnoods met wapengeweld – te verenigen in een vreedzame wereldorde, los van rang of stand, links noch rechts.

IJdel Messianisme

Nieuw-Rechts daarentegen heeft goed begrepen hoe het re?el bestaande sociale conflict verscherpt door grenzeloze immigratie en cultureel-religieuze segregatie. Het progressieve establishment loochent dit in multicultureel messianisme en verliest dus aan een hoog tempo haar oude electorale basis. ?De poging om een multiculturele samenleving op te bouwen en naast elkaar te leven, is mislukt, volkomen mislukt?, vindt sinds vorig weekend de Duitse kanselier Angela Merkel.
In Nederland verhindert ?gekke Geert? dat de nieuw-rechtse VVD-CDA regering pijnlijke hervormingen van de arbeids- en uitkeringenmarkt doordrukt.
Rechts presenteert zich vandaag egalitair.
Links verschanst zich elitair in gesubsidieerde kringen.
Ooit zei een voormalig PvdA prominent Drees jr. over de sociaaldemocraten na Den Uyl wanneer Nieuw Links (mei ?68) het multiculturele mantra reeds inoefende: ?Mensen die van honden houden, fokken honden, en mensen die van zwakkeren houden zorgen dat er zwakke groepen komen. De PvdA fokt zwakkeren zoals anderen honden fokken?.
Profetische woorden, ook voor Wilders? Partij Voor de Vrijheid?

Ingenieurs van de ziel

Dit falen van links heeft ook een tragische kant. Een paar honderd jaar lang hebben miljarden mensen hoop gekoesterd op een betere wereld, voor henzelf, hun kinderen en al wie hen lief was. Het hiernumaals haalde het van het hiernamaals. Mensenwerk overwon godenwerk. Fysica verdrong metafysica. Jonge en minder jonge mensen offerden zich op voor vrijheid, gelijkheid en broederschap, voor brood, rozen en vrede.
Voor sommigen was religieuze zuiverheid van hun idealen belangrijker dan politiek pragmatisme.
Sommigen vonden de theoretische handleidingen voor staat en revolutie en zelfverzonnen historisch materialistische wetten belangrijker dan menswaardigheid en democratie. Als ingenieurs van de ziel zouden ze de hele mensheid tot geluk leiden, zonder vervelende onzekerheidsprincipes en moeilijk kwantificeerbare fenomenen van menselijk (groeps-)gedrag.

Globaliseringsangst en immigratietrauma

Oproepen tot solidariteit met de hele mensheid in nood en de cultuursector in het bijzonder dragen linkse progressieven vaak uit met een offervaardig ressentiment van het politiek correcte ?gutmenschtum?. Cultuurrelativisme en identiteitsverloochening is een elitair voorrecht dat geest en wereld verruimt om het klootjesvolk te overstijgen.
Peter Sloterdijk had het over ?kosmopolitisme als het provincialisme van de verwenden?. Met hun stemgedrag maken kiezers met globaliseringsangst en immigratietrauma duidelijk dat ze dit zat zijn.
Nochtans werd er zwaar ge?nvesteerd door Europees links en progressief om de electorale basis te verruimen naar de nieuwkomers. New Labour organiseerde onder Tony Blair zelfs massale immigratie om Engeland sociologisch om te vormen tot een multiculturele samenleving waardoor de troon van de macht hun verzekerd zou zijn.
Zelfs de beeldcultuur waarop solidariteit dreef, wekt steeds meer immunisatie door overvoering.
Mensen hebben geleerd door fotografische en bewegende beelden heen te kijken naar het gewriemel in de marge, waar zich het ware verhaal afspeelt.
Niet alleen op schilderwerken in ?Het roze van Tiepolo? van Roberto Calasso is dit het geval, maar ook bij het hero?sche reddingsverhaal van de Chileense mijnwerkers. Ingrid Betancourts ?Zelfs aan de stilte komt een einde? onthult het vechtende lot van FARC gegijzelden. Sir Bob Geldof – Band Aid en Live Aid – trekt vandaag nauwelijks nog lege zalen met zijn plaatjes, praatjes en pasjes.

Sociologisch omslagpunt

In zijn ?Republiek van vrije burgers? merkt de in 2007 overleden Nederlandse journalist H.J. Schoo op: ?Passender is het om de meeste uitingen van populisme te zien als een nuttige correctie van democratisch falen. Een onge?nspireerde, bevoogdende en middelpuntzoekende politieke praktijk die de noden, angsten en belangen van tallozen loochent en negeert, roept populisme op. Als ideologische tegenstellingen verdwijnen, kan de tegenstelling volk-elite of volk-establishment de overhand krijgen.?
De sociologische omslag situeert zich ergens rond de aardbeving in Haiti. Tot dan stonden grote rampen – zeker in Nederland – garant voor een immense golf van solidariteit.
In Haiti echter bleek het dankbare zelfredzaamheidscenario niet uit te beelden. Het was de enige keer dat Dr. Luc Beaucourt op radio en tv gedeprimeerd bleef. Nationale steuncampagnes voor de Pakistaanse overstromingen werden in stilte afgevoerd. Persoproepen tot gul geefgedrag door Bekende Nederlanders en Bekende Vlamingen bleken ijdel.

Weemoedigheid die niemand kan verklaren

Politiek – ook Europese – moet vandaag gedefinieerd worden in termen van: versterk de social binding & social bridging; biedt ruimte aan dissidenten en creatieve dynamiek; zorg voor een sociale economie met voldoende veiligheid. Centen en procenten lossen dit niet op. Menselijk gedrag wordt niet mechanisch gedreven door economische prikkels. Mensen willen een visie en een verhaal waarin ze zich kunnen herkennen.
Een nieuwe sociaal democratische beweging dient daarop gebouwd. En dat is veel fundamenteler dan ?zjust? &?fairness?.
Oude gedachten en dynastieke krachten vormen immers regenteske beheerders van de eigen verworven rechten.
Het oude Europa is de bakermat van de democratische traditie met al zijn uitwassen. Aan zijn onderdanen en de rest van de wereld is de EU het verplicht werk te maken van het democratische toneel als politiek forum.
Theaterpretenties moet je verdienen, iedere dag weer.
Jan Van Duppen
(Jan Van Duppen is huisarts in Rotterdam en voormalig parlementslid voor SP.A)