Dansen op toevalsvoeten

05 / 04 / 2011

?Het idee dat ?begrijpen? en ?weten? betekenen dat je diep in moet gaan op dat wat we bestuderen, tot we de essentie ervan bereiken, is een mooi idee dat aan het uitsterven is; daarvoor in de plaats komt de instinctieve overtuiging dat het wezen van de dingen niet een punt is maar een baan, dat het niet in de diepte verborgen zit maar over de oppervlakte verspreid ligt (?) In een dergelijk landschap moet de handeling van ?kennen? iets zijn wat verwant is met het snel doorklieven van het menselijk weten, waarbij de verspreide banen die we idee?n, of feiten, of personen noemen opnieuw worden geconstrueerd. In de wereld van internet hebben ze die handeling een exacte naam gegeven: surfen. Zie je de lichtheid van het brein dat op de schuimende golven balanceert? (?) Oppervlakken in plaats van dieptes, reizen in plaats van omlaag duiken, spelen in plaats van lijden.?

Alessandro Baricco, De Barbaren (106)

Multitasking
Snelheid en beweging werden door de futuristen reeds bij het begin van de vorige eeuw van een illusie tot het wezenlijk kenmerk van menselijk leven gepromoveerd. Zij het dat het nog decennia beperkt zou blijven tot een visuele ervaring waaraan jaren noest en nederig handwerk voorafging als schilder, beeldhouwer, fotograaf. Het ging om de idee, de spectaculaire uitstraling zoals bij dandy?s langs stedelijke boulevards of soldaten in schitterende uniformen met bloemenruikers op de borst op weg naar het front. De grote oorlog zou hen mechanisch reduceren tot grauw kanonnenvlees. Het ultieme offer aan de dan nog snelst bevattelijke beweging: kogel of granaat.
Bijna een eeuw later lijkt die futuristische ?beweging? het wezen van menselijk zijn te worden. Kennis verwerven is niet langer ervaring opdoen bij uitputtend graven naar schatten in de diepte. ?Multitasking? heet het nieuwe kennisproces. Alle aandacht zo breed mogelijk spreiden om een zo groot mogelijke oppervlakte te bezetten in de (virtuele) wereld: horen, zien, voelen, ruiken, kauwen, twitteren en niet langer zwijgen. Permanente beweging over wereldwijde web wordt de essentie van de surfende mens met als ultieme en onaantastbare waarde de ?spectaculariteit?.

Spektakelwaarde
Het gaat om dat opwindende m?as-tu-vu-gedrag van Libische jongeren met kefiya sjaal die van pure machtsgeilheid voor de foto hun AK47 in de lucht leegschieten – en dan door de bevriende ondersteuners vanuit de lucht in het vizier worden genomen. Het gaat om rebellen die een oorlog hopen te winnen voor de tv-camera?s omdat alleen de spektakelwaarde van hun optreden hun bestaan bevestigen kan, desnoods als zelfmoordterrorist.
Het gaat om sportlui, celebrity?s en andere publieke figuren van iconische en mimische betekenis, opschepperige hangjongeren en balorige vandalen. Het gaat om de uitvergrote beweging in de spiegelende ogen van wie – ook virtueel – toekijkt. Etalage kijken om je eigen spektakel te zien.

Therapeutische rituelen
Sinds mensenheugenis proberen wij – en wie voor ons kwamen – fenomenen te verklaren en te beheersen die ons overkomen zoals natuurrampen, honger, dorst, pijn, ziekte, verlangen en lust.
Naarmate een mensengemeenschap groter werd ook in contacten met anderen, was er meer nodig om vaak beangstigende gedragsfenomenen en invloeden die als vreemd werden beschouwd te vatten.
Een arsenaal van goden, geesten, engelen, duivels en demonen en tal van rituelen helpen daarmee om te gaan. Dieren- en mensenoffers, pijn en leed, bidden en spelen, krijsen en schieten, vasten en plengen, talismannen en kruidendranken, bezweringsformules en doktoren, pillen en spuiten werden tot grote verfijning verheven om rituele bezweringen een groter therapeutisch effect te geven.

Kunst en cultuur
Dit arsenaal houdt blijvende spektakelwaarde in menselijke kunstuitingen: van de oudste rekenbeentjes uit Midden Afrika, over rotsschilderingen, landscaping, beeldhouw- en schilderkunst, muziek, dans, lichaamsversiering tot de vele verhalen van hen die ooit zochten naar een stem om de angstschreeuw van de natuur te fatsoeneren in de eigen oren.
Sinds de Verlichting is die mystieke techniek in onbruik geraakt, behalve tijdens de wat minder verlichte periodes van ons leven vol intense emoties, dan wel bij mensen voor wie wetenschappelijk ontwikkelde technologie even angstaanjagend blijft als bliksem en donder, bijbel of koran.
Maar ook bij het bezweren en manipuleren van groepsemoties ? publiek en privaat ? is dit oeroude spektakel-arsenaal doorgaans effectiever dan een beroep op rationeel en redelijk gedrag.

Dansen op toevalsvoeten
Surfen op het web wordt naakt dansen om het vuur, zoals onze verre voorouders aan de rand van de savanne. Ons surfgedrag onthult voor ?data miners? ook onze fysieke en financi?le bewegingen, geheime verlangens en diepe angsten, tactische en strategische plannen.
?Privacy? werd een virtueel verlangen of een gekoesterde illusie. Sommigen hopen te ontkomen aan de glurende blikken door zich in het donker van de coulissen te nestelen ver van de schijnwerpers.
De meerderheid laat zich verleiden tot deelname aan het wervelende dansspektakel op een vloer van drijvende bomen. Zoals houtvesters in een oud televisie ?interludium? op de BRT hun enorme stammen over rivieren naar de zagerijen aan de kust loodsten, kunnen we in de (virtuele) publieke ruimte niet stilstaan of we glijden tussen rollende stammen in het kolkende water.
Wie de consequenties van zijn of haar keuze enthousiast weet te dragen ? zoals Sisyphus zijn rotsblok ? tart de goden en bereikt ?dansend op toevalsvoeten? (Nietzsche) de enige uitweg die ons bewegend rest.

Terrorisme met ‘The Boy in the Bubble’
Een bijkomende interpretatie van deze ‘spectaculariteit’ werd reeds in 1986 door Paul Simon op ‘Graceland’ verwoord:

The Boy in the Bubble.

It was a slow day
And the sun was beating
On the soldiers by the side of the road
There was a bright light
A shattering of shop windows
The bomb in the baby carriage
Was wired to the radio

These are the days of miracle and wonder
This is the long distance call
The way the camera follows us in slo-mo
The way we look to us all
The way we look to a distant constellation
That’s dying in a corner of the sky
These are the days of miracle and wonder
And don’t cry baby, don’t cry
Don’t cry

It was a dry wind
And it swept across the desert
And it curled into the circle of birth
And the dead sand
Falling on the children
The mothers and the fathers
And the automatic earth
These are the days of miracle and wonder
This is the long distance call
The way the camera follows us in slo-mo
The way we look to us all
The way we look to a distant constellation
That’s dying in a corner of the sky
These are the days of miracle and wonder
And don’t cry baby, don’t cry
Don’t cry

It’s a turn-around jump shot
It’s everybody jump start
It’s every generation throws a hero up the pop charts
Medicine is magical and magical is art
The Boy in the Bubble
And the baby with the baboon heart

And I believe
These are the days of lasers in the jungle
Lasers in the jungle somewhere
Staccato signals of constant information
A loose affiliation of millionaires
And billionaires and baby
These are the days of miracle and wonder
This is the long distance call
The way the camera follows us in slo-mo
The way we look to us all
The way we look to a distant constellation
That’s dying in a corner of the sky
These are the days of miracle and wonder
And don’t cry baby, don’t cry
Don’t cry