De Duitsers kwamen niet – De lotgevallen van de joodse patienten in de Geelse Kolonie (1940-1945) – Jos Rath?, Gorik Goris, Geert Vandecruys

Drie Geelse geschiedkundigen hebben zes jaar gewerkt aan een boek over Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de Geelse gezinsverpleging verbleven. In het boek staat ook het verhaal van zeventig pati?nten die deportatie naar de vernietigingskampen op het nippertje konden vermijden.
Jos Rath?, Gorik Goris en Geert Vandecruys willen met hun boek ‘De Duitsers kwamen niet’ vooral een aantal mythes doorprikken die in Geel de voorbije decennia een heel eigen leven zijn gaan leiden. Op bevel van de Duitsers werd op 16 april 1943 een zeventigtal pati?nten in de kolonie verzameld met de bedoeling ze te deporteren naar de Dossinkazerne in Mechelen. Dat was een tussenstation, naar de kampen en een gewisse dood, al was dat toen veel minder duidelijk dan nu. De groep was al verzameld toen plots het bericht kwam dat de Duitsers niet zouden komen.

‘Hierover doen heel wat theorie?n en heldenverhalen de ronde, maar wij gaan ervan uit dat ze niet allemaal waar zijn’, stellen de auteurs. ‘We zijn erachter gekomen dat er op die dag een dodelijke schietpartij plaatsvond op het hoofdkwartier de Sicherheitsdienst in Antwerpen, waarbij corrupte Duitsers met elkaar hebben afgerekend. Alles stond daar toen zo overhoop dat de deportatie niet is doorgegaan. Nadien is het er door allerlei omstandigheden niet meer van gekomen.

Het boek graaft uiteraard een stuk dieper dan dat. Zo kwamen Rath?, Goris en Vandecruys te weten dat er wel degelijk plannen zijn geweest om zo’n 1.500 Duitse psychiatrische pati?nten in Geel te ‘dumpen’. Het idee stuitte uiteindelijk op een veto van de persoonlijke lijfarts van Adolf Hitler. Verder gaat ‘De Duitsers kwamen niet’ ook dieper in op de manier waarop in de andere Kempense gemeenten met de jodenverordeningen werd omgegaan. ‘Er wordt ook een portret geschetst van pati?nten die de instelling al hadden verlaten voordat de Duitsers er hun klauw konden opleggen’, weet journalist Dirk Kennis van uitgeverij MxGraphics. ‘De meeste van die verhalen kenden overigens een slechte afloop.’

Het Nieuwsblad 06122011

Zeker voor de streek en haar bewoners en de verhalen van wie niet meer zoekt naar een stem, een verhelderend studiewerk van betrokken Geelse historici. Veel leugens en mythevorming worden vakkundig weerlegd, borstklopperij getemperd, en heldhaftig moord- en brandgeschreeuw verzacht.

Monnikenwerk levert vlijt en inzicht in de banaliteit, al mochten enkele rare fouten door een ernstige eindredactie toch wel geweerd worden.

Zo worden op p. 83 ‘zieken’ in het origineel en de onderschriften plots ‘lieden’ in de tekst.

Het werk aan ‘De Duitsers kwamen niet’ ?heeft iets van het ’ Verslag van Brodeck’ van Philippe Claudel. Ook in Geel en de Kempen.

 

?317. Ik dacht aan de grote Geschiedenis en aan mijn eigen geschiedenis. Kennen degenen die de eerste schrijven de tweede? Hoe komt het dat het geheugen van de ene mens dingen bewaart die anderen vergeten of nooit hebben gezien? Wie heeft er gelijk: degene die zich voorneemt de dingen die gebeurd zijn niet in het donker te laten verdwijnen of degene die alles wat hem niet uitkomt in de duisternis stort? Misschien is leven ‘? overleven ‘? niets anders dan besluiten dat de realiteit niet re?el is, dan een andere realiteit kiezen als de realiteit die je kent ondraaglijk wordt. Trouwens, is dat niet precies wat ik in het kamp heb gedaan? Koos ik er toen niet voor te leven in mijn herinnering en de aanwezigheid van Em?lia, en mijn dagelijkse leven te verbannen naar de onwerkelijkheid van een nachtmerrie? Zal de Geschiedenis een grote waarheid zijn die bestaat uit miljoenen aan elkaar genaaide individuele leugens? Vergelijkbaar met de dekens die F?dorine vroeger maakte, toen ik klein was, om eten te kunnen kopen: ze zagen er prachtig en gloednieuw uit, een regenboog van kleur, maar ze bestonden uit restjes textiel in vormen die niet bij elkaar pasten en wol van onduidelijke kwaliteit en onbekende herkomst. Philippe Claudel, Het verslag van Brodeck. Uitg. De Bezige Bij 2008