?Ik had al heel wat gedachten gewijd aan de vreemde structuur van mijn familie, een hecht compact blok dat in een lege ruimte hing met niets erachter en niets ernaast, geen grootouders, geen ooms en tantes, geen neven en nichten, geen enkel soort familieleden. (?) Ik had niet ??n oud verhaal om naar te luisteren, enkel wat op zichzelf staande berichten, sporadische commentaren, fragmenten die niet altijd overeenkwamen met de feiten die mijn broers en zussen kenden?. Almudena Grandes, Het ijzige hart.

Zoals dat gaat bij dood en verlies hanteren nabestaanden hun herinneringen als houvast voor wie verder moet. We vullen er onze lege ruimtes mee en geven onszelf en wie na ons komen een gevoel van zekerheid. Wie die kansen nog kan koesteren, vult de leegte met de regelmaat van het bezoek aan de resterende ouder. De dood van een partner onthult herinneringen die niemand nog kan tegenspreken. We kunnen luisteren naar de manier waarop onze eenzame ouder de eigen lege ruimtes heeft gevuld met verhalen. Ook al klonken ze in onze herinneringen anders en zijn ze aan een ander perspectief onderhevig, soms leiden ze tot andere posities, zelfs tot andere inzichten.

Ook over onszelf.

Al is de precieze golflengte waarop we communiceren meestal verschillend.

Ketenzorg

Zoals zovelen van mijn generatie bezoek ik bijna wekelijks mijn moeder die intussen ook weet dat naast soep en koek stoffige dozen de ?hectaren van ons geheugen? kunnen vullen. Met verkleurde foto?s of minuscule lichtdrukmalen van nog v??r de grote oorlogen. Liever dan een lekkende wasmachine, koude radiatoren en een dode autobatterij.

Terwijl zij vertelt wie er op de foto staat en waar het tafereel zich afspeelde, brengt ze mij een verhaal over het voor en na als een schakel van de ketenzorg van haar leven dat in het mijne verder getakeld wordt.
Soms zijn die geschenken van het geheugen hilarisch, soms irriterend, vervelend of ontroerend. Maar na iedere sessie heeft de bezoeker weer beter begrepen wie hij is, en waar hij vandaan komt, wat hij wie ooit heeft aangedaan, wie moet verwittigd worden voor de begrafenis en wie een kaartje krijgt voor de uitvaart.

En wie niet

Liefde op maat

Aan de hand van het parochieblad en de krant wordt weinig subtiel duidelijk gemaakt dat de aartsbisschop schuldig verzuimde om paal en park te stellen aan het misbruik in de kerk, wat vroeger allemaal nog erger was want toen durfde niemand wat te zeggen. En de vorige en die daarvoor en daarvoor verzuimden minstens zoveel of nog meer.
En of een pastoor nog wel in aanmerking komt voor de dienst en welke begrafenisondernemer in de gratie is.

Dan overlopen we de uitdijende lijst van gepersonaliseerde noodkreten om geldelijke hulp die sinds ze ?Blindenzorg Licht en Liefde? in haar gulle solidariteit had omarmd, blijven toestromen. Dezelfde aanhef met de ongebruikelijke eerste voornaam getuigt van het onderling verkopen van adresbestanden met potenti?le donoren door de zogenaamde ?hulporganisaties?. De nieuwe bedelindustrie op haar best.

Nadien komen de vele brieven en folders van op maat gesneden telefoonabonnementen, internetaansluitingen, spotgoedkope energiecontracten, uitvaartverzekeringen, onbegrijpelijke pensioenaanpassingen en dito bankuittreksels.

Duistere package deals

In de telecommunicatie zijn wisselende tarieven vooral ondoorzichtig. Wat heb je als bejaarde aan al die verschillende aanbiedingen van telefoonbedrijven met tarieflijsten waar ze zelf niet eens meer aan uit kunnen. Wie nog televisie wil zonder allerlei internet- en telefoon-package-deals is eraan voor de moeite. Echt voordelig wisselen van gas- en elektriciteitsleverancier is een quasi onmogelijke opgave.

En niet alleen bejaarden neigen hier tot abstinentie.
Voor de ratrace van de vrije markt wordt door steeds meer mensen bedankt.

In Nederland verkiezen steeds meer vaklui een ZZP statuut – zelfstandige zonder personeel – boven een looncontract waar hun werk- en leefritme door opgejaagde bazen bepaald wordt. Iedereen heet intussen productmanager. Van samenwerken wil niemand nog weten. De eenheidsvakbond – FNV Bondgenoten – werd tot brokkenpap herleid, net nu fors gemorreld wordt aan de pensioenakkoorden en gekort op de uitbetalingen.

Oude vormen en gedachten lijken stervende.

Maar binnen een grillige huizenmarkt blijkt ?co-housing? niet langer een overjaars commune-ideaal. Wanneer zelfs een organisatie als Touring Wegenhulp een syndicaat van automobilisten wil oprichten ?tegen een regering die het geld altijd bij de chauffeurs ophaalt?, is dit omdat er een onderstroom zwelt tegen het liberalistische consumentenideaal van ieder voor zich.

Homestroom

In Nederland bleek een ?gat in de markt? een permanent zoeken naar voordelige energietarieven bij groepsaankopen.

In Vlaanderen loopt dit her en der en tijdelijk op provinciaal of gemeentelijk niveau.

Bij onze noorderburen wordt met ?homestroom? een omslag gemaakt. Je betaalt een jaarlijkse inleg van goed 50 ? en in ruil daarvoor krijg je de scherpste tarieven voor gas- en elektriciteit. Eens je keuze gemaakt handelt ?homestroom? alles verder af. Voorlopig houden zij het bij ?energie? omdat hier de kwaliteit van het geleverde product gelijk is voor alle leveranciers.

Voor andere diensten en goederen ligt dit moeilijker.

Als kritische consument ben je niet langer een vervelende klant, maar speelt weer de macht van het verenigde getal. Je hoeft niet langer te stressen in een permanente staat van argwaan, overgeleverd aan initieel prachtige maar nadien dalende spaarrentes.
Wie minder alert is, kan op die manier beroep doen op die macht van het getal.
Het lijkt wel of we ons in de 21ste eeuw moeten voorbereiden op nieuwe co?peratieve idealen.

Verenigde consumenten

Wat let Testaankoop, vakbonden, ziekenfondsen om een vergelijkbaar systeem op te zetten, dat zich niet laat vangen in een web van dubieuze spaar- en financieringscontracten. Er is grote vraag bij hun leden – niet alleen de bejaarde – naar een betrouwbaar antwoord op de eenzame leegte van consumenten in een vrije markt. In een lege ruimte zijn we als individu overgeleverd aan demonen die onzekerheid en angst bespelen. Met een familie, een verleden en een toekomst staan we niet alleen.

Of zoals ooit iemand zei: ?Consumenten aller landen, verenigt u!?

?Er zouden heel wat jaren voorbijgaan en veel dingen gebeuren voor zij de betekenis zouden begrijpen van die ingewikkelde conversatie, die helder, begrijpelijk en juist was, zoals alle noodzakelijke waarheden waarvan men uit liefde tijdig afstand doet?. Almudena Grandes, Het ijzige hart