Voor ?lke politieke leider of heerser ? of hij nu de troon heeft ge?rfd als telg van een oude dynastie of hem met geweld heeft veroverd dan wel verkozen kreeg – is ?het noodzakelijk het volk te vriend te houden?, bezweert Niccol? Machiavelli de lezer van ?Il Principe?. 

Een moeilijk jaar

2012 belooft volgens pers en politiek een moeilijk jaar te worden, economisch en financieel. De noodzaak van almaar zwaardere besparingsmaatregelen wordt zo vaak herhaald, zoveel pensioen-, belasting- en indexballonnetjes worden opgelaten, zoveel leed elders en hier ge?taleerd dat de burger de neiging krijgt het klappen van de zweep als geruststellend te ervaren.

Maar van brood alleen kunnen wij niet leven.

In het angstzweet verdiend of genadig ontvangen hoort mierzoet beleg de meelsmaak van zo?n slecht gerezen zuurbrood te milderen.

Brood ?n spelen

Daarom ook verzekerden wankele Romeinse heersers zich van de volksgunst met brood ?n spelen. Of zoals de dichter Juvenalis dit in Satire X omschreef: ?Vroeger verkochten we onze stem aan niemand. Al een hele tijd heeft het volk de macht afgestaan. Het volk benoemde vroeger militaire bevelhebbers, hoge ambtenaren, legioenen, alles. Nu beperkt het volk zichzelf en hoopt alleen nog op twee zaken: brood en spelen.?

2012 wordt een jaar van verkiezingen, niet alleen voor Vlaamse gemeentebesturen. Bijgevolg wordt 2012 een jaar van veel spelen.
Lokaal, regionaal, federaal, Europees, ja zelfs mondiaal.
Tronen worden voorzeker gewisseld en kroonjubilea gevierd. Presidenten komen en gaan. Regeringen vallen en staan.

Vrouwentennis beklijft als knagende nationale en internationale sport, ver weg en dichtbij. Op wielerrondes en -klassiekers werd al een voorproefje genoten met het wereldkampioenschap veldrijden in de spiegel van onszelf. Europese kampioenschappen voetbal en zowaar dit jaar alweer Olympische spelen in Londen garanderen veel extra vertier.
Nationale trots wordt eindeloos voorgekauwd in vlag en outfit, met hysterische toppen en emotionele dalen. Rechtstreeks in beeld en krant, op radio en alle plaatsen.

IJsgekte

Dezer dagen slaat ook de ijsgekte toe.

Niet alleen bij onze noorderburen beproeft eenieder nu deskundig Friese klanken als volkseigen: ?It giet oan!? ?Rayonhoofden? zijn niet langer vakkenvullers bij de supermarkt.
Nationaal schaatsplezier wordt geaccepteerd als een georganiseerde verslaving die met de grootste tolerantie moet worden bejegend. Geleerde professoren, beroemde doktoren, welbespraakte politici, zakenlui met vette bonussen en hun afgedankte productiemanagers, depressieve medewerkers, failliete zelfstandigen, jonge en oude vrouwen, prinsen en edeldames worden collectief begeesterd door het schaatsvirus.

Niets lijkt wezenlozer genot als glijden op ijzer over ijs, dat kraakt en buigt en soms zelfs scheurt.
De Elfstedentocht is de Hollandse en Friese variant van een wereldkampioenschap veldrijden in Vlaanderen. E?n immens Circus Maximus waar zestienduizend gladiatoren hun lijf en leven riskeren voor de eer van deelname en de glorie van het uitrijden met honderdduizenden sjansend en zuipend, dansend en huilend op de kant. Een uniek kans op hero?ek voor het hele verdere leven lang. Kunstijs, sneeuw keren, wakken vermijden door fietspaden te beijzelen, alles is mogelijk om de illusie van ijsglijden langs elf steden te bewaren.

Calvinistisch carnaval

Schaatshistoricus Marnix Koolhaas verklaart de schaatshang in Nederland door een samenloop van omstandigheden. In de 16de eeuw werden de schaatsen beter, het ijzer goedkoper en de winters strenger. De noordelijke Provinci?n scheurden zich af van het katholieke zuiden en dienden als calvinisten carnaval af te zweren. Voor hen werd het ijs de vrijplaats waar rang en stand vervaagde, seks en goklust werd bevredigd en zedenmeesters belaagd.

?Op het ijs is ieder gemeen, die geen meid heeft kiest er ??n? klonk het in de Gouden Eeuw. Schaatsen was een godslasterlijke flirt met de dood. Elk jaar gingen de mensen bij bosjes door het ijs. En toch dreef telkens weer het suizen van de ijzers de rijders over scheuren en barsten in het eindeloze ijs.
Met het genot van snelheid wordt de schrik voor het zwarte koude water bezworen. De Vereniging ?De Friesche Elf Steden? staat als leden- en vrijwilligersvereniging ook dit jaar weer paraat.

Co?peraties

2012 wordt ook het Jaar van de Co?peratie. Aldus besliste de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties: ?Cooperative Enterprises Build A Better World?.
Vele co?peraties zijn in de moderne geschiedenis uitgegroeid tot belangrijke marktpartijen met een stevige economische waarde voor de samenleving. Zij tellen volgens de VN meer dan een miljard leden en dragen tussen de drie en tien procent bij aan het bruto binnenlands product van hun landen.

In de VS zijn er ongeveer 30.000 co?peraties die goed zijn voor meer dan 2 miljoen banen. Co?peratieve elektriciteitscentrales leveren zo bijvoorbeeld stroom aan 42 miljoen Amerikanen. Een kwart van de landbouw is eveneens in co?peraties georganiseerd.

In Europa is het agrarisch marktaandeel voor 60% co?peratief. In Frankrijk is 40% van de food- en agrobusiness in handen van co?peraties. Co?peratieve banken in Frankrijk hebben 60% marktaandeel binnen de financi?le dienstverlening. Een derde van de Fransen is lid van dit soort bankverenigingen. Blijft natuurlijk de vraag wat er nog van de oorspronkelijke co?peratie – principes en – praktijken rest bij grote concerns. Banken die de principes van Friedrich Wilhelm Raffeisen blijven koesteren, bieden wel beter weerstand tegen het financi?le noodweer.

Samenwerken als basis voor onderlinge steun bij ziekte en dood bestond zelfs in de Romeinse oudheid. Samenwerken voor uitbreiding van productie en transport, verkoop en zelfs financi?le spaar- en kredietplannen leidden door de eeuwen heen tot co?peraties.
Recent evolueerden veel co?peraties tot schimmige structuren die hoognodig dienden opgeleukt en gecommercialiseerd door blitse managers.
Het genot van snelheid en bonussen waarmee financi?le bollebozen statige co?peraties in de vaart der volkeren opzweepten, kon scheuren en donkere wakken in beloftevol ijs niet vermijden.
Menige co?peratie ging intussen ten onder aan deze suizende kapitaalontwikkelingen.

Samen sterk voor vrijheid en werk

Nochtans is die vorm van samenwerking tussen gelijken wellicht het enige flexibele en haalbare antwoord op de financi?le en economische crisis.
?Ieder voor zich? klinkt ijdeler en ijziger, niet alleen voor consumenten. ?Samen sterk voor vrijheid en werk? wordt actueler, niet alleen voor producenten.
Co?peraties die zich laten lijmen door snel gewin, graaiende managers en aandeelhouders, verdwijnen met de investeringen van hun leden.
Co?peraties die hun leden waarderen, houden de vinger aan de pols en blijven bovendrijven. Ook in de banksector.