Open Doek 2012 – Wang Xiaoshuai 11 Flowers

In het altijd vochtige en steevast schemerige platteland rondom Chongqing, Sichuan, Zuidoost China proberen mensen in het laatste jaar van de Grote Proletarische Culturele Revolutie het hoofd boven water te houden.

In 1976 sterft Zhou Enlai en kort nadien Voorzitter Mao Zedong. Tien jaar lang werd het land, de partij en het leven van honderden miljoenen Chinezen dooreen geschud in de strijd om de politieke zuiverheid van een hooggeprezen maakbaarheidsideologie. De Bende van Vier zou pas in 1977 de duimen leggen voor de politieke en economische hervormingspolitiek van Deng Xiaoping.

Mao Zedongs opvatting over revolutionair leiderschap uitte zich ook in de manier waarop hij de Rode Gardisten aanspoorde tijdens de Culturele Revolutie. Vijftig jaar vroeger had hij een essay geschreven over de noodzaak van lichamelijke oefeningen, waarbij hij het Confucianistische mensbeeld omschreef als gecultiveerd en beleefd, terwijl volgens hem de Chinese natie mensen nodig heeft die ?wild en ruw? tekeer gaan zoals vroegere leiders van boerenopstanden. Revolutionairen zijn dan als Koning Aap met een magische en allesomvattende kracht omdat zij de onoverwinnelijke Gedachte Mao Zedong tot de hunne hebben gemaakt: ?Wij kunnen de wereld op zijn kop zetten, in stukken gooien, verpulveren, chaos cre?ren en hoe groter de troep die we maken, hoe beter ! Lang Leve de Revolutionaire Rebelse Geest van het Proletariaat!? ( Aldus een vroeg manifest van een middelbare school bij de Qinghua Universiteit in Beijing)

Als jonge man had Mao in de zomervakantie van 1916 het platteland bereisd, als bedelaar gekleed bedelend om voedsel. Hij trachtte hiermee in de voetsporen te treden van de eerste grote geschiedkundige Sima Qian die in de II de eeuw vC? notities maakte over acteurs en bedelaars, koningen en generaals terwijl hij doorheen het land reisde.

Een halve eeuw later dienden de Rode Gardisten hier een voorbeeld aan te nemen: ? Leren van het leed van de arme boeren? in plaats van met het hoofd in de boeken. (John Gittings, The changing face of China ? From Mao to market,60).

De Culturele Revolutie stuurde op die manier tussen 1968 en 1976 12 miljoen studenten naar het platteland. Mao had voordien reeds scherpe kritiek geleverd op het onderwijs- en examensysteem dat alleen maar herkauwers opleverde. ? We moeten niet te veel boeken lezen?, deelde Mao zijn verbijsterde collega?s in de partijtop mee. ? We moeten Marxistische boeken lezen, maar ook niet teveel. Een dozijn of zo volstaat wel. Gorky had ook maar twee jaar lager onderwijs gevolgd en Franklin was een gazettenverkoper die toch maar elektriciteit uitvond.?? (ib.,82)

De film opent wanneer de toenemende spanningen en geweldopstoten tussen de verschillende fracties Rode Gardisten en concurrerende bendes doordringen tot in het fabrieksdorp aan de rivier.

De beklemmende sfeer van vocht en vervuiling waar jonge honden tegen hun schaduwen blaffen omdat ze de zon nauwelijks te zien krijgen, wordt door de blik van vier jongens van 10-11 jaar gepresenteerd. Een handige scenario truck waarbij de achtergrondinformatie en interpretatie vrij gelaten wordt voor kennis en fantasie van de filmkijker.

De kinderlijke belevenis van spanning, verveling, discipline, schaamte, ruzie en grote mensenpraat draagt het verhaal van intellectuelen die naar het platteland gedeporteerd werden om zich te proletariseren onder de arbeiders en boeren, waar ze nauwelijks contact mee kunnen krijgen. Verkrachting en moord maken het ook voor de ontluikende pubers en hun vochtige fantasie spannend.

De ultieme executie-orgie van de volksvijanden wordt een van hen toch teveel. Hij had reeds natte dromen van een ander leven.?Zijn vader – acteur in de grote stad – probeerde hem op weg te helpen als kunstschilder van stillevens en landschappen. Een gewaardeerd vak zonder veel politieke toekomstangst. Chinese intellectuelen koesterden in die barre tijden kleurreproducties van de Franse Impressionisten. Claude Monet stond hen op het netvlies gebrand met ?Impression Soleil levant? uit 1873.

Door de ingetogen beeldregie in een beklemmend groen van woekerende vegetatie met het grijze en bruine van de industri?le negorij flakkeren de knappe acteerprestaties ?van de jonge pubers impressionistisch op. Vooral daardoor blijft ‘11Flowers’ de moeite van het zien, ook voor niet ingewijden.