?Het is geen zeldzaamheid om leden van de gevestigde orde in het Britse onderwijs te horen verklaren dat het examensysteem elitair is en een discriminerende werking op de intellectuelen vaardigheden van mensen uit arbeidersklasse heeft. Op een soortgelijke manier zijn musea en zelfs bibliotheken bekritiseerd omdat ze de vaardigheden van mensen met verschillende achtergronden niet zouden appreci?ren. Dit sentiment is in het onderwijs het frappantste, waar men wanhopige pogingen onderneemt om te garanderen dat mensen ??n of ander diploma behalen. Als gevolg daarvan worden normen voortdurend bijgesteld om te garanderen dat de leerlingen zullen slagen. Door nivellering en devaluatie van diploma?s en kwalificaties neemt de lust om de wijze van beoordelen verder aan te passen alleen maar toe?. Frank Furedi, Waar zijn de intellectuelen?

In Nederland stijgt de schoolse spanning dezer dagen weer naar aanleiding van de ?centraal examen?-tijd: het afsluitende examen van het voortgezet (middelbaar) onderwijs. Met de democratisering in het onderwijs bij onze noorderburen werd deelnemen belangrijker dan excelleren: de beruchte ?zesjescultuur?. Vermits toch iedereen zijn einddiploma zou halen, leek het economischer op een zes te mikken dan voor een tien te gaan.

Erger nog, steeds meer onderwijsinstellingen – ook hogere – werden geconfronteerd met de financi?le gevolgen van te weinig afgeleverde diploma?s. Ze werden afgerekend op hun ?output?, en wanneer die niet voldoende opleverde werden de afhakers opgeroepen om mits een passende begeleiding – copy&paste – de nodige eindwerken en -toetsen op te schonen tot een extra diploma: goed voor de instelling, goed voor de gesjeesde student. Kortom iedereen blij.

Intellectuele misleiding

Studenten worden vleiend verleid en universiteiten worden voortgezet volwassenenonderwijs. Op die manier hopen gelijke-kansen-democraten de barri?res tot bachelor en masterdiploma?s te slechten. Wie vooral ge?nteresseerd is in een degelijke beroepsopleiding, ambacht- en vakmanschap moet omwille van die egalitaire principes toch aan een algemeen vormende opleiding alsof alleen die zaligmakend is.

Wie toch de illusie koestert met zo?n gedemocratiseerd diploma ergens aan de bak te komen, is er aan voor de moeite buiten de onderwijswereld. Deze vorm van intellectuele misleiding is niet enkel in Engeland en Nederland aan de orde. Onderwijshervormingen die voor iedereen gelijke kansen willen door nivellering, blijken voor de meeste deelnemers een afknapper.

Omdat volgens de Nederlandse minister van onderwijs in het demissionaire kabinet Rutte de basis van het onderwijs op orde is, dient de lat van de ?zesjescultuur? verhoogd. Zo ook bij het aan de gang zijnde centrale eindexamen van de middelbare scholen. De voorbije jaren daalde het percentage geslaagden met bijna tien procentpunten wegens de grotere doorstroming naar algemeen vormende onderwijstypes.

Intussen zien nerveuze schooldirecties en lerarenorganisaties de bui hangen. Vermarkting van het onderwijs, forse fusies wegens verbijsterende uitgaven aan infrastructuur, directieleden en buitenlandse investeringen kwamen nooit ten goede aan de onderwijskwaliteit. Het aantal ?ophok?-uren (zonder les wegens geen leraar voorhanden) nam alsmaar toe. Middelbare scholen proberen nu zelfs hun zwakste leerlingen weg te houden van het eindexamen om het globale slaagpercentage van de school te verhogen. Naast hun reputatie hangt daarvan ook een flink stuk renumeratie af.

Priv?scholen met toekomst

Anderzijds investeren steeds meer ouders uit eigen zak in extra examenvoorbereidingen bij priv?-instellingen die hun pupillen (vooral meisjes met oog voor goeie studieresultaten) voorbereiden op de eindexamens. Voor ??n trainingsdag kost dit 150 Euro. Het dubbele voor een driedaagse bijspijkercursus. Volgens de resultaten scheelt een dag intensieve examentraining makkelijk ??n punt of tien procent op de uitslag. Een jaartje zittenblijven kost al gauw 7500 euro, all in.

De nivellering van het middelbaar onderwijs met afschaffing van ?elitaire? vakken en opleidingen leidt – niet alleen in Nederland – tot steeds meer priv?-onderwijsinstellingen waar het goed toeven en studeren is voor wie het betalen kan. Een vergelijkbaar fenomeen doet zich voor in het hoger en universitair onderwijs met het ontstaan van elite-faculteiten en dito dure opleidingen.

Populistisch gelijkheidsdenken heeft paradoxale gevolgen. Wanneer iedereen uit dezelfde diplomaruif kan slobberen, smaakt het voer naar nergens. Of zoals het communistische Kamerlid Marcus Bakker het al eind jaren zeventig bij de democratiseringsplannen voor de middenschool in de Nederlandse Tweede Kamer formuleerde: ?Nu kunnen arbeiderskinderen eindelijk naar het gymnasium en dan schaffen ze het gymnasium af.?

Falende elites

Bittere werkloosheid met een ?hoog gekwalificeerd? diploma leidt ook nog eens tot opstandige lentes. Wie fors investeerde in een hogere opleiding en dan onder het behaalde niveau of helemaal niet aan de bak komt, heeft een rekening te vereffenen met een overheid die dit soort democratiseringsillusies aangezwengeld heeft. De ontnuchtering bij zo?n onrechtvaardige behandeling en de angst voor het verlies van sociale posities kan woekeren als ressentiment.

Zeker wanneer de bestuurlijke elite faalt in een economische en financi?le chaos. Zeker wanneer onbekwame topbestuurders van banken, bedrijven, scholen, sociale woningmaatschappijen, falende ziekenhuizen en verzekeringsmaatschappijen kwijting krijgen voor wanbeheer en graaigedrag. Het Nederlandse Sociaal en Cultureel Planbureau heeft met zijn nieuwste rapport over ?de sociale staat van Nederland? aangetoond dat ?het gevoel grip te hebben op het eigen leven? het belangrijkste criterium is voor een pessimistische of optimistische toekomstvisie.

Dat gevoel van ?grip hebben? zal zeer zelden het gevolg zijn van een genivelleerd algemeen vormend onderwijs, laat staan van diploma-bedelingen in het hoger onderwijs. Een degelijke beroeps- en technische opleiding waar fors ge?nvesteerd wordt in leerlingen, personeel en infrastructuur biedt de meeste jonge mensen veel meer mogelijkheden om grip te krijgen op een eigen creatief en productief arbeidsleven.

Wie toch de barri?res naar een klassiek gymnasium of een meer abstracte academische opleiding wil slopen, doet dit ten individuele titel. Barri?res tot een dergelijke opleiding maken deze precies zo aantrekkelijk. Alleen wie het ernst is met zijn of haar intellectuele ontwikkeling zal de nodige inspanningen willen (en kunnen) leveren om op een academisch niveau te excelleren.

?Uit het infantiliseringsproces (van het onderwijs) komt een pessimistisch en antidemocratisch mensbeeld naar voren. De doelgroep van het sociale integratiebeleid bestaat uit individuen die geen gelijkenis met het ideaalbeeld van het democratisch subject vertonen. In ideale voorstellingen van democratische participatie wordt uitgegaan van burgers die intelligent en verantwoordelijk genoeg zijn om zelfstandig te handelen en hun rechten te laten gelden. Ze kunnen kritiek uitoefenen en verdragen. Ze zijn volwassen, bezitten verantwoordelijkheidsgevoel en zijn bereid belang te stellen in zaken die niet alleen hen maar ook andere segmenten van een gemeenschap be?nvloeden. De huidige culturele instanties en onderwijsinstellingen geven signalen af als zou van mensen niet mogen worden verwacht dat ze zich overeenkomstig democratische idealen gedragen. Zij verwachten daarentegen van hun publiek dat het emotioneel is, dat het alleen in zichzelf belang stelt, en dat het niet nieuwsgierig en niet volwassen is?. Frank Furedi, Waar zijn de intellectuelen?