?Zie, en pas hebt ge uw eindeloos medelijden uitgesproken met dat mislukte product, dat de mens is? Met dat beetje schimmel, dat de mens is? met dat beetje kanker, lichamelijke en geestelijke kanker, dat de mens is? pas hebt ge daarover uw eindeloos medelijden uitgesproken, al denkend: het nadert precies naar het einde van ons boek en we moeten zien dat we ook wat medelijden ten toon spreiden?? Louis Paul Boon , De Kapellekensbaan.

Nederland zweet peentjes, niet alleen op het strand van zon, drank en opstootjes in de fameuze oranje aanloop naar het Europese kampioenschap voetbal, maar ook in Den Haag onder de politieke ?kaasstolp?.

Na de val van de gedoogcoalitie van liberaal premier Mark Rutte werd in een racetempo eind april een nooit gezien bezuinigingsplan – het Kunduz akkoord – afgesloten. De Nederlandse politieke partijen die elkaar vonden in een verlengd verblijf van troepen en politieopleiders in Afghanistan (dus zonder sociaaldemocraten, SP noch Wilders? PVV) werden het na de val van de regering snel eens over het terugdringen van het begrotingstekort tot de drie procent norm van de EU.

Een flinke liposuctie bij burgers en buitenlui wordt gepaard met fors hakwerk in de overheidsuitgaven.

Eigen risico

In de gezondheidszorg wordt 1,6 miljard Euro bezuinigd. Zo wordt het eigen risico in de zorg verdubbeld. Dit zelf te betalen gedeelte aan specialisten consult en medicijnen gebruik werd reeds ingevoerd in 2008. Het was vorig jaar al verhoogd van 170 naar 220 Euro en zal nu tot 350-400 Euro zelf te betalen bijdrage oplopen, naast de reeds jaarlijks stijgende premies voor de verplichte ziekteverzekering.

Medisch specialisten zullen bovendien aangespoord worden om hun verdiensten te beperken tot onder de Balkenendenorm van 185.000 Euro per jaar ?voor zover mogelijk?.

Consult bij de huisarts, zwangerschapsbegeleiding en kinderen onder de 18 jaar blijven nog vrij van eigen risico.

In Nederland werd ziekenhuiszorg met 23 miljard Euro vorig jaar – een verdubbeling sinds 2000 – de grootste post op de begroting voor gezondheidszorg. En die scoort met 52 miljard Euro het hoogst binnen de Rijksbegroting.

Volgens oud-voorzitter Louise Gunning van de Gezondheidsraad in NRC komt drie jaar groei van de zorguitgaven nu in de buurt van de hele defensiebegroting.

Solidair verzekeren of individueel sparen.

Zij ziet soelaas in een andere benadering van het verzekeringsprincipe in de zorg. Je kan je voor alles en nog wat verzekeren, maar zinvol is dit alleen wanneer het gaat om onvoorspelbare risico?s met grote – ook financi?le – gevolgen. Veel zorgkosten beantwoorden niet aan dit criterium.

Zo is alles wat met ouderenzorg te maken heeft, goed voorspelbaar en ook niet zo duur: ?Als je zegt dat verzekeren en onderlinge solidariteit alleen maar zin hebben voor dingen die het betaalvermogen van individuen te boven gaan, waar het risico niet te voorspellen is en de voorziening voor iedereen toegankelijk moet zijn, dan heb je het over een veel beperkter deel van de zorgkosten.?

De technische ontwikkelingen bij de benadering van ziekte en zorg zijn nauwelijks bij te houden maar leveren naast geringe gezondheidswinst vooral veel onzin op in een door angst gestuurde markt.

Voor alle voorspelbare zorgbehoeften – zoals normale tandartsenbehandelingen – kan je volgens de gewezen voorzitster van de Nederlandse Gezondheidsraad sparen. Alleen ernstige chronische aandoeningen en zorg bij dementie zijn niet voorspelbaar en moeten dus gedekt worden in een kernbasisverzekering waar solidariteit blijft spelen tussen alle verplicht verzekerden.

Oneigenlijk gebruik van die solidariteit wil men tegengaan door een verhoogde eigen bijdrage – eigen risico – bij het gebruik van zorg. Dat zou remmend kunnen werken.

En wat dan voor wie niet sparen kan?

Marktwerking leidt tot winstmaximalisering

In het publieke domein verdwijnt door marktwerking de noodzaak om verantwoording af te leggen. Winst- en verliescijfers kwamen in de plaats. Ook in de zorg focust marktwerking op maximalisering van de winst voor de verstrekkers: ziekenfondsen, ziekenhuizen en doktoren.

Oneigenlijk gebruik wordt aangemoedigd door klinkende mediacampagnes over voorkomen is beter dan genezen waar algehele check-ups en MRI total body scans aangeprezen worden als een wonder van doorlichting.

Uiteraard genereert een dergelijke zorgvraag een massa – vooral onnodige, zinloze, vaak pijnlijke en dure – zorgscenario?s. Eens het medische walhalla betreden is het einde zelden in zicht wegens het traject van dan af in sterke mate bepaald door de belangen van de verstrekkers.

In Nederland werden artsen zelfs aangespoord tot klantvriendelijk gedrag opdat volumeverhoging de inkomsten konden opleuken.

Anderzijds rekent men nog steeds op de huisartsen om als poortwachters de toegang tot de tweede en derde lijn te bewaken en de spoedeisende hulp te ontzetten door belendende HuisArtsenPosten van 18 tot 08 uur te bemannen.

Effici?ntie en kwaliteit?

Een nieuwe poging om zorgkosten te beperken is een grotere effici?ntie in de zorgverlening. De vier grootste Nederlandse zorgverzekeraars (met 90% van de bevolking aangesloten) hebben besloten ziekenhuizen te selecteren. Niet in alle ziekenhuizen krijgen pati?nten borstkankerbehandelingen nog langer vergoed. Enkel die het best beantwoorden aan door de ziekenfondsen opgestelde kwaliteitsparameters komen nog in aanmerking.

De vroegere PvdA-partijleider en minister van financi?n Wouter Bos heeft intussen bij adviesbureau KPMG een zorgtak uitgebouwd. Dit priv?-bureau adviseert ziekenhuizen, het ministerie van Volksgezondheid, zorgverzekeraars, belangenclubs van pati?nten en farmaceutische bedrijven. Ook Wouter Bos breekt nu zijn hoofd over de wijzigingen in de ziekteverzekering die hij en zijn sociaaldemocratische partij destijds hebben doorgevoerd: ?De zorg is aanbod gestuurd. Wat de dokter k?n bieden, biedt hij. Kwaliteit wordt in de zorg gemeten door de professionals zelf. Ze kijken of er na een operatie complicaties zijn, restweefsel of terugkom momenten. Terwijl een pati?nt wil lopen zonder pijn. Nu worden er ?patient reported outcome measurements? ontwikkeld en die laten de pati?nt bepalen of de arts succesvol was. Dat is wennen, het raakt aan de machtsvraag: weet de arts alles beter dan de pati?nt??

Bos lijkt met zijn remedie te vergeten dat het op scherp zetten van die machtsrelaties Amerikaanse toestanden garandeert waar advocatenbureaus en administratiekosten zwaar doorwegen op de zorgkost.

In Nederlandse ziekenhuizen wordt de capaciteitsplanning, de aankoop van dure toestellen en behandelmateriaal ? alles ? bepaald door de medici en verpleegkundigen. ?De heilige graal die iedereen zoekt, is h?? de kosten in de zorg beperkt kunnen worden. Dat is nodig om de solidariteit te behouden. Iedereen wil dat de belangrijkste zorg beschikbaar blijft voor iedereen. E?n manier om dat te realiseren is door alleen het nodige te vergoeden?, aldus de oud PvdA voorzitter.

Terug naar af?

Preventie- en informatiecampagnes wekten in de loop der jaren veel zinloze verwachtingen bij mondige pati?nten die zich – onterecht – benadeeld voelen en agressief gedrag koesteren om hun zelfbeeld en hun imago bij de eigen omgeving. Waar vroeger ?ouderdom met gebreken? kwam en pijn vaak verbeten werd tot het wat overging, hoor je nu als huisarts en zorgverlener vaker hysterisch gekrijs van wie zich bevraagd weet om de kwaliteit van je werk te beoordelen.

Of zoals Louise Gunning van de Gezondheidsraad verklaarde: ?Daar komt bij dat we echt een hele malle stap hebben gezet door bij dokters het stukloon weer in te voeren. Dat is gewoon vragen om meer zorg. We zouden weer wachtlijsten moeten introduceren.?

? En daar staat ge weeral, gij en het zoontje van johan janssens – die 10 jaar is – met uw eindeloos medelijden: gereed om u steeds en in der eeuwen amen te laten uitmoorden door hen die gEEn medelijden hebben. En tschoonste spel: dat ge hen niet moogt laten merken hoe ge van eindeloos medelijden voor hen zijt doordrongen, want dan zouden zij pas voor goed triomferen?? Louis Paul Boon , De Kapellekensbaan. cit. Luc Devoldere Ons Erfdeel 2/2012 – Boon2012