Ari Folman, 'Waltz with Bashir' – Israel 2008

Er werd wat afgeslacht in het Midden Oosten.
Er werd wat afgelogen over het Midden Oosten.
En nog lang is het leed niet geleden,
voor de overlevenden en de overbodigen,
voor de overledenen en hun slachtoffers,
voor de rechtvaardigen aan alle kanten,
voor de hectaren van het geheugen
waarin ons leven verdwaalt en
de herinneringen vermaalt.

Op die manier kan amnesie helen,
en dementie beschermen,
als endorfine voor ons denken
om de pijn van de herinnering
draaglijk te maken en het leven
zwijgend te leiden om nog langer
anderen in de lege ogen te kunnen zien
omwille van de noodzaak van het vergeten.

'Waltz with Bashir' is een tekenfilm over de verschroeide hectaren van ons geheugen,
over het malen van onze gedachten tot dragelijk vergeten
omdat de herinnering te gruwelijk blijft wegen.

Ari Folman wordt geconfronteerd met de nachtmerries van de vrienden van vroeger
die met hem in het Israëlische leger van Ariel Sharon naar de Libanese burgeroorlog van 1982 werden gestuurd. Doodsbang werd hun invasie van Libanon een continue schietpartij op alles wat bewoog tot er niets meer bewoog.
Finaal leverde hun regiment ruggesteun en meer aan de christelijke Falangisten van Bashir Gemayel die als wraak voor de moord op hun kroonprins 3000 bejaarden, vrouwen en kinderen in de Palestijnse vluchtelingenkampen van Shabra en Chatilla afslachtten.
Folman gaat op zoek naar mensen en middelen om zichzelf terug te vinden tijdens die oorlog. De film is een literair en visueel onderzoek naar de werking van ons geheugen en de functie van het vergeten.
'Waltz with Bashir' is een erg moedige film, zeker voor de generatie van Folman en wie na hen komen. Wellicht was hun oorlog het keerpunt voor de jeugd van Israël die de status van pionierende rechtvaardigen ook in het eigen wereldbeeld kwijt speelden.
Van pure schaamte en verbijstering werden de schrijnende barsten en smerige scheuren zorgzaam met veel vergeten toegedekt.
Steeds vaker komen de 26 wraakzuchtige honden uit de herinnering aangestormd, zeker na de tweede Libanese oorlog van juli- augustus 2006.
Hoelang zal dit ondraaglijk leed in de Israëlische samenleving nog hanteerbaar lijken als een posttraumatisch stressyndroom?
De beelden zijn vaak ondraaglijk voor de toeschouwer die zelf herinneringen heeft toegedekt uit een tijd dat alles nog eenduidig en helder leek – ieder aan zijn of haar kant van de universeel geachte waarheid. De muziek gaat telkens weer de confrontatie aan met wat het ware leven hoorde te zijn, ieders waarheid van toen en morgen.

Maar voor wie vrij is van de herinneringen, wie toen nog in onschuld baadde, is de film een universeel meesterwerk over de werking van ons geheugen, het spel dat we spelen met onze herinneringen, de wals die ons wegvoert uit de armen van wie voor ons kwam.
Een film over het leren vergeten en de kunst van het zwijgen is na deze ‘Walt with Bashir’ aan de orde.

'Er is geen moment, zelfs niet het meest futiele, dat je niet
uit de stilte van je oorsprongen opwelt, dag en nacht.'
Cesare Pavese, Dialoghi con Leucà?

Gunnar Heinsohn heeft in zijn 'Zonen grijpen de wereldmacht, terrorisme demografisch verklaard'. (Nieuw Amsterdam 2008) een boeiende analyse gemaakt van het slepende Midden-Oosten conflict.

147. Het Midden-Oostenconflict heeft vele functies.
Hoe hard er in de islamitische wereld ook wordt geroepen dat Israël moet verdwijnen, de Arabische regimes houden zich in omdat de Israëlische atoomwapens wel in hun bunkers moeten blijven. Zo calculeerde Anware Sadat voor de aanval op Israël op Jom Kipoer 1973 dat hij met de herovering van de Sinaà? zijn eer zou hebben gered en daarna vrede met de vijand kon sluiten. In de wetenschap dat heel Egypte zal worden weggespoeld als de Assuandam werd verwoest, kwam hij niet tegemoet aan het onder de bevolking levende verlangen dat de joden uitgeroeid zouden worden.
Zo vervult het Midden-Oosten conflict verscheidene functies. Een deel van de Arabische youth bulge richt zijn woede niet op de eigen machthebbers, maar op Jeruzalem. Ten slotte kunnen de vrome jongemannen niet worden opgehitst om hun moslim broeders in Sinkiang te gaan helpen, want Beijing zal niet lang aarzelen voor het terugsloeg. Maar zou Israël ooit van de kaart geveegd worden, dan zullen ook de fanatiekste strijders erachter komen dat de dood van miljoenen Israëli's geen enkele interessante job voor hen oplevert. De directe uitvoerders van de genocide, en zijn niet alleen, zouden snel afvalligen worden van het wereldwijde geloof in het Midden- Oosten conflict als het grootste probleem dat de mensheid kent. Vanaf de zoveelste van de vele zandheuvels in de Arabische wereld zouden ze, hun uniformen nog aan, linea recta terugkeren naar hun eigen hoofdsteden. En wellicht zouden we dan uit Harvard teruggekeerde prinsen in hun doosdrochel woedend tekeer horen gaan tegen de thuisgebleven scherpslijpers: ' De bedreigingen tegen het duivelse Israël waren voor ons een bliksemafleider. Ze moesten de joden haten en er een paar doden zodat ze ons met rust lieten. Zijn jullie Algerije vergeten, waar de vervloekte rebellen al duizenden van onze stand hebben afgeslacht? Israël was onze reddingsboei! Waarom hebben jullie idioten toegelaten dat we die verloren?'?
Europese regeringen stelden zowel voor als na de tweede Irak-oorlog dat vrede in het idden Oosten de voorwaarde is voor wereldvrede. De Amerikanen daarentegen weten dat Israël slechts een voorwendsel is voor de haat tegen het Westen. Zodra de Palestijnen de joden niet meer als vijand hebben, raken ze net zo verdeeld als de Algerijnen. Als Israël door echte vrede of vernietiging wegvalt als steen des aanstoots, kunnen de jonge, naar posities smachtende Palestijnen alleen nog maar elkaar lijf gaan. Zo is in het Libanese vluchtelingenkamp Ein el-Hilweh, waar het wemelt van de jongeren, al te zien dat de volgelingen van Bin Laden en de aanhangers van Fatah van wijlen Yasser Arafat – de laatsten onder de naam 'De jeugd van de gewapende strijd' – elkaar afmaken met de gebruikelijke explosieven. Ze moeten daarbij accepteren dat ze niet door Europese televisieploegen worden gefilmd (na 2003) omdat er geen verhalen over joodse wangedrag bij komen kijken.
Europa kan niet van Israël houden.
Waar de Europeanen geloven dat de haat van de Arabieren jegens Israël en het Westen gerechtvaardigd is en hun bereidheid tot doden verklaart, beschouwen de Amerikanen de meeste explosieve yout bulge van de moderne tijd als de echte drijfveer van het geweld waarvoor altijd weer rechtvaardigingen te vinden zijn.
Europa heeft iets met de joden uit te vechten. Daarvoor was het bereid om met belastingsgelden een despoot als Arafat multimiljonair te maken. En terwijl het de doodstraf overal elders in de wereld aan de kaak stelt, financiert het ook Arafats justitiële apparaat, waarvan de bloedrechters en beulen grote aantallen tegenstanders van het regime ophangen of doodschieten als collaborateurs en jodenvrienden. Het gaat om humanitaire hulp en onderwijs, zo verdedigt Europa zich. Maar daarmee subsidieert het schoolboeken waarin te lezen staat: 'Er is geen alternatief voor de vernietiging van Israël. Misschien heeft Allah de joden naar ons land gebracht om ze uit te roeien, zoals dat door hun oorlog tegen Rome gebeurde.