Brussels Biennial nog tot 4 januari 2009.

?

Niets, niets, maar dan ook werkelijk niets van wat er in het kader van deze Brussels Biennial vertoond wordt, is de moeite om je doorheen het ijzige postsorteercentrum aan het Zuidstation te slepen.

Of het zou de ?Once is nothing? grap moeten zijn waarmee de derde verdieping van deze vergane glorie opent, een lang verhaal om de ondraaglijke lichtheid en de futiele ruis van de manmoedige borstklopperij als een prestatie te presenteren aan de argelozen die erin getrapt zijn om 10 Euro op te hoesten naast een gidsenfee om een verzameling bijeengeraapte flauwe kul van heinde en verre te beleven:

?Once is Nothing is een reeks paradoxen. Het is een tentoonstelling die gebaseerd is op een vorige tentoonstelling. Bijna leeg maar toch vol herinneringen en geschiedenis. Een nieuw project en een herhaling van iets dat al gebeurd is. Het vraagt de kijkers om wat te treuzelen en kan in enkele ogenblikken bekeken worden.

Once is Nothing is gebaseerd op Individual Systems met Igor Zabel als curator op de 50ste Bi?nnale van Veneti? in 2003. Vijf jaar geleden richtte dit statement van de curator zich op de relatie tussen artistiek impresariaat en hedendaagse wereldwijde systemen. Hier is Individual Systems gereconstrueerd via een interpretatie van de architectuur door kunstenaar Josef Dabernig, de originele ontwerper. Toch zijn de werken uit de tentoonstelling fysiek afwezig. Deze afwezigheid is zowel een erkenning van het feit dat herhaling onmogelijk is als een ondermijning van de vraag naar eindeloze vernieuwing die je in de meeste kunstbi?nnales aantreft. In de plaats van de werken is er een catalogus met beelden en teksten over beide exposities en een nieuw werk van Patrick Corillon. Elk nieuw element ? tegelijkertijd verhelderend en raadselachtig ? geeft een ander gedeeltelijk verslag van wat er gebeurde in 2003 en in de periode tussen toen en nu.

Once is Nothing is een poging om een pauze in te lassen in de stroom van kunstproductie en de consumptie ervan. Het vraagt aan de bezoeker zich te verbeelden wat er niet is. Tegelijkertijd biedt het een tastbare beleving van het gebouw, het uitzicht door de ramen, de architectuur en de verhalen die ze gecombineerd kunnen vertellen. Het is een uitnodiging om met deze elementen te spelen, een virtuele versie te cre?ren van wat hier geweest kon zijn of wat je zou willen zien.
Op de vraag om als kunstinstelling mee te werken aan een bi?nnale willen de BAK, basis voor actuele kunst (Utrecht) en het Van Abbemuseum (Eindhoven) een moment van reflectie over de kunst van vandaag cre?ren. Musea en kunstencentra houden zich vaak bezig met het bewaren van de herinnering en het herbedenken van dingen die voorbij zijn, een taak die in het algemeen afwijkt van die van de bi?nnales, die nieuwe dingen willen introduceren. Once is Nothing probeert deze verschillen tastbaar te maken en bovendien een verrassende beleving van kunst, architectuur, ruimte en tijd te bieden. ?

Waarlijk verrassend is het bezoek aan het gebouw zelf en een blik door de versleten maar ooit afgrijselijk dure ‘thermopan’? glaspartijen van Glaverbel op de postmoderne gruwelen aan de Fosnylaan en het schuiven van de treindaken tussen de perronluifels van de ?Midi?.
Tweetalige bordjes : ?Bericht aan het personeel. Er wordt aan herinner dat ENKEL het technisch personeel de toelating heeft de zonneblinden? te bedienen. De econoom?
En de handige waarschuwingen aan de liftdeuren: ?Het is onontbeerlijk ? te wachten tot de liftkooi het niveau bereikt heeft vooraleer de deuren te openen ? alvorens in te stappen u te vergewissen dat genoemde kooi wel degelijk aanwezig is.?? als toemaatje bij de dreiging door de directie met zware tuchtstraffen voor wie de liftknoppen onrechtmatig indrukt.
Het zijn naast de lijsten met?het ‘verlof’, de taalrol, graad, geboortedatum en dag van de?indienststreding beklemmende getuigenissen van meer dan 40 jaar wel en wee in Brussel X.? Modernisme in de Belgische ambtenarij.

In deze immense zalen was de hoogste betrachting het beklimmen van de cheffenkooi van waaruit de hele helse werkvloer als in een gevangenis te overzien was en van waaruit alle lopende banden met schakelaars en knoppen konden bediend worden, net zoals de chef van de Midi al zijn wissels vanuit een gelijkaardig commandocentrum beheerste. Hier de brieven, daar de treinen.

Mensenwerk op godenmaat.

Net zoals de architectuurelementen die in het Anneessens cultuurcentrum naast het gelijknamige metrostation midden de allochtone desolaatheid van de Brusselse grootstedelijke ellende. In de ondergrond van het Fontainasplein worden allerlei constructies ge?taleerd van ondermeer Luc Deleu en fragmenten uit Paul Otlets Mundaneum en Universele Decimale Classificatie. Artistieke architecten blijven in Brussel dromen van mensen als mieren of muizen die in een urbanistisch en architecturaal stramien gedwongen worden om gelukkig te zijn met een minimale ecologische afdruk.

De Nederlander Renzo Martens vertoont in het Postsorteercentrum een stukje van zijn filmische poging om lokale fotografen in Oost Kongo te helpen om gruwelfoto?s te maken voor Westerse persagentschappen en zo meer poen te beuren dan met huwelijksfotografie en ander fraais voor de eigen bevolking. Hij verspeelt zijn journalistenvergunning en de Mai Mai krijgers poseren alweer in groot ornaat voor de westerse fotografen: hoe meer ellende – desnoods zelf toegediende – ?hoe sneller en hoe langer de westerse hulpmachine draait. Een mooiere illustratie van Jean Brcimonts waarschuwing tegen ‘Humanitaire interventies’ is nauwelijks te bedenken.

En verder, verder, her en der nog een paar leu