Het Internationaal Film Festival te Rotterdam 2009 bood mij een reeks teleurstellingen. Geen enkele van de 5 films die ik heb gezien bleek echt de moeite waard. Dat was de vorige jaren wel eens anders.

?

Tokyo Sonata?

?

Een matige film die een kijkje biedt achter de muren van Japanse huizen in nauwe straatjes met een bedrukkende geur van schaamte en zwijgen en de pijn verzwijgen voor wie je lief of lastig zou kunnen zijn.

Hoe zwaar kan zwijgen wegen op wie de schijn nog langer dragen moet??

Er valt niet veel te lachen voor de geglobaliseerde getrouwen van het Japanse economische model. De onrustbarende dreiging in dit geval is die van de geglobaliseerde economie met zee- en aardbevingen die Japan willens nillens in de armen van de eeuwige rivaal zal drijven. Tijden keren en de vernederingen die Azi? eens te verduren kreeg van de Japanse bezettingsmachten als compensatie voor een strikt militair hi?rarchisch thuisfront onder de Japanse keizerlijke administratie, dreigen op niet altijd even subtiele wijze verrekend te worden.

?

Kurosawa Kiyoshi, meesterlijk maker van soms duistere, altijd vreemde films, wilde deze keer een heel gewone film maken. Een film over een man die plotseling werkloos wordt. Toch zit er natuurlijk weer een prachtig vreemd randje aan dit ontroerende familiedrama, dat over de hele wereld in top 10-lijstjes prijkt.

Kurosawa Kiyoshi is de cultmeester van uitzonderlijke en zelfs beangstigende films. Deze keer echter wil hij zich voordoen als de verteller van een gewoon verhaal. Duistere krachten werden buiten de deur gelaten. Centraal staat een gezin dat zich ook zo gewoon mogelijk wil voordoen. Iedere kleine afwijking wordt zorgvuldig verborgen gehouden. Als de vader van het gezin, Sasaki Ryuhei (mooie rol van een perfect vermoeid ogende Kagawa Teruyuki), plotseling wordt ontslagen als gevolg van globalisatie-effecten, houdt hij dit verborgen. Hij doet iedere dag alsof hij gewoon naar zijn werk gaat en hoopt op een wonder. En hij is niet all??n ongelukkig. Hij maakt zelfs nieuwe vrienden die ook hun schaamte verborgen houden.
De kracht van de film zit in het perfect vertellen van dit noodlottige verhaal. En in de soms fenomenale acteerprestaties. De actrice Koizumi Kyoko is zeer indrukwekkend als de huisvrouw Megumi, die met een ijzeren discipline haar gezin organiseert. Ook Megami houdt de fa?ade in tact als ze bij toeval haar man bij een voedseluitdeling ziet. De keten van wederzijdse leugens leidt tot een dramatische tijdbom onder het gezin. De twee puberende zonen gaan onwetend volledig hun eigen gang en zo wordt het huiselijke drama ten slotte onhanteerbaar.
En Kurosawa kon het toch niet helemaal volhouden om slechts gewoon te zijn. Buiten beeld is steeds een grotere dreiging voelbaar. Als opkomend onweer. (GjZ)

?

24 City

De enige Chinese film die in mijn keuze van IFFR 2009 de moeite leek met een indringende reeks verhalen over leven, liefde en lijden temidden van de industri?le resten van proletarische imperiale machtsdromen zonder toekomst in de militaire vliegtuigfabriek 420 van Chengdu.

Meester-chroniqueur van de veranderingen in China, Jia Zhang-ke, blijft zijn stijl vernieuwen. Documentaire gaat vloeiend over in fictie. In negen ‘interviews’ zien we de geschiedenis van de verandering van Factory 420 in luxe appartementen-complex ? 24 City? .

24 City laat de invloed zien die de razendsnelle transitie van China op het individu heeft. Aan de hand van een te slopen staatsfabriek reconstrueert Jia Zhang-ke een halve eeuw Chinese sociale en economische geschiedenis. Anders dan in eerder werk, waarin het hedendaagse China centraal staat en veelvuldig gebruikgemaakt wordt van lange, meditatieve shots, ligt de nadruk in 24 City vooral op het collectieve verleden en op het gesproken woord.
Bij het vertellen van geschiedenis kan de grens tussen feit en fictie gemakkelijk vervagen. Jia Zhang-ke benadrukt dit door ons in vijf authentieke en vier fictieve interviews kennis te laten maken met de hoofdpersonen die in lange monologen vertellen over hun herinneringen aan de fabriek. Door de fictieve interviews krijgt de film meer esthetische en emotionele lading. Gekozen is voor beroemde Chinese actrices, waaronder Lu Liping, Zhao Tao en Joan Chen. De interviews worden afgewisseld met de fraai in beeld gebrachte sloop van de fabriek: de Chengdu Engine Corporation. De fabriek werd in 1958 opgericht voor de productie van vliegtuigmotoren en is vooral bekend onder de militaire codenaam Factory 420. Het terrein veranderde in een kleine gemeenschap inclusief school en bioscoop. Nu worden er luxueuze appartementen en een themapark gebouwd, onder de naam 24 City. (IdL)

?

Tattoo?

Grappig dat Chinese cineasten al gauw met een beurs uit Nederland de hemel ingeschreven worden. Zo ook met Wang Liren en zijn Tattoo: onder het label ? Bright Future? – vers bloed. Eerste of tweede film van filmmakers waarvan het festival in de toekomst nog veel verwacht .?

Allemaal grappig, gruwelijk en wellicht zelfs nog waar gebeurd ook. Maar verder lamentabel gefilmde sc?nes die rondspringen en met kreupele dialogen samengehouden worden door kettingrokende acteurs die lurken aan grote flessen bier als blijk van vermeende rijkdom. De stoffige inkijk in oude huizen, stegen en poorten met een geut landschapsbeelden langs de rivier en in het grote bos weet de aandacht gaande te houden. Verder uitsluitend standjes: sigaretten tussen vingers en lippen, bier in het glas en flessen aan de teut, inclusief vertwijfelde en verongelijkte blikken van smachtende slavinnen en brutale bazen.? Gutgutgut.?

En dat heet dan in de IFFR filmtaal:?

Groepje jonge Chinezen in klein plaatsje in het zuiden van China verdient de kost met diefstal, drugshandel en prostitutie. De rest van hun dagen brengen ze rokend en drinkend door. Wang Liren kijkt ernaar met de blik van een dichter uit vervlogen tijden.

Tattoo is als een film noir, gesitueerd op een andere planeet. Het verhaal draait om een groepje kleine criminelen, hangjongeren eigenlijk, in een slaperig Chinees kustplaatsje. Leizi is lid van de lokale militie, maar verveelt zich rot. Met stoere vrienden als Hei-di, zijn zichzelf prostituerende vriendinnetje Ah-hua, en de uit de gevangenis teruggekeerde Qingmao brengt Leizi zijn tijd door met drinken en de buurt wakker houden. Ze persen klanten van Ah-hua geld af, en verkopen spullen voor de lokale gangster, Mr. Lian. Wanneer Leizi de rechtschapen dochter van de christelijke voorman ontmoet, begint hij te twijfelen aan zijn levenswandel. Maar de keten van geweld, beginnend met afpersing en ontvoering en eindigend in moord, is al in gang gezet, en niemand zal eraan ontsnappen.
Het verhaal is gebaseerd op de levensloop van een – inmiddels ge?xecuteerde – schoolvriend van de maker, en speelt zich dus af in de harde, vaak wrede realiteit van hedendaags China waar kleine drugshandelaren de doodstraf wacht. Net als in zijn eerste film Weed (2007) toont Wang Liren zijn bijzondere oog voor expressionistische, po?tische composities. Zowel in de wijze waarop hij zijn acteurs neerzet, als in het gebruik van de vaak beklemmende, authentieke decors betoont hij zich een buitenbeentje in de huidige generatie filmmakers. Wang filmt nog altijd op intu?tie, en dat blijft fascinerend. (GT)

?

Floating in Memory?

Het gebeurt zelden dat ik halverwege een vertoning de zaal moet verlaten.

Zeker op zo?n festival met wereldfaam. Maar het dansen van de beelden maakte me zeeziek, de belichting was verbijsterend en het verhaal al even onbenullig als bij ?Tattoo?? van Wang Liren.

Er is ergens een gek die denkt dat filmen met een handcamera zoals de gebroeders Dardenne dat wel eens doen, mooie beelden oplevert en vooral een scherpe blik naar de vrouwen dun en dik.

Niets is natuurlijk minder waar. Zeker niet wanneer de cameraman aan parkinsonisme lijdt en het beeld?met een bizarre frequentie op en neer wiebelt. Gevoelige toeschouwers neigen tot nausea door de geleide beeldennystagmus.

Nog zo?n omhoog geschreven cineast, Peng Tao, die met geld uit het Hubert Balsfonds te keer mag gaan en denkt de westerse markt te kunnen plezieren met westerse filmtechnieken die hij niet beheerst en door een quasi permanent foute belichting de mist instuurt.?

Een sociaal sex-slavinnen-sausje doet het ook altijd goed, naast de gebruikelijk doorkijk in het leven van een maagdelijk schoenenverkopertje dat slachtoffer wordt van een Chinese loverboy om kruiden naar huis te sturen die haar blitse broer met een dwarslesie zullen genezen nadat hij met zijn bromfiets op een vrachtwagen is gereden.?

Deze film werd op het IFFR genomineerd voor de ? VPRO Tiger Awards Competitie? tussen de ?Bright Future-regisseurs?.?

Wil iemand dit geklungel een halt toeroepen en zijn verontschuldigingen aanbieden bij de gebroeders Dardenne voor beledigende vergelijkingen?

Grimmig en onontkoombaar noodlotsdrama is een soort Chinese gebroeders Dardennes-film. Een jongeman met verkeerde connecties toont interesse in een leuk winkelmeisje. Niet met edele bedoelingen.

De afgelopen decennia zijn jonge mensen in China met miljoenen tegelijk naar de stad getrokken. Ter vergelijking: het is alsof de complete bevolking van Europa in twintig jaar tijd naar de stad is verhuisd, en het is dan ook niet verbazingwekkend – nee, het is onontkoombaar – dat deze ontworteling een stroom aan verhalen, onderzoeken, kunstuitingen en natuurlijk films veroorzaakt, die nog vele jaren aan zal houden. Een emotioneel aangrijpend voorbeeld van zo?n verhaal vertelde de getalenteerde Peng Tao al in zijn veelgeprezen debuutfilm Little Moth. In zijn tweede film, Floating in Memory, is de toon grimmig en onontkoombaar. De basis van het verhaal ligt, zoals bij zoveel films, in een klein krantenberichtje. Peng richt de onrustige, zoekende camera op Xiu, een winkelmeisje dat inwoont bij haar bazin en de avonden doorbrengt in het plaatselijke danslokaal. Die plek blijkt tevens jachtterrein van loverboy Qiang, ook een jongen van het platteland. Even lijkt een soort van liefde in het emotionele niemandsland mogelijk, maar binnen de kortste keren zijn ze elkaar, en hun toekomst, weer kwijt. In de schijnbare eenvoud van de concentratie waarmee Peng Tao zijn jonge gelieven portretteert, doen ze denken aan de tragische protagonisten van de gebroeders Dardenne. Pengs film toont een nauwelijks ingehouden urgentie en is gemaakt met onder meer een digital production grant van het Hubert Bals Fonds. (GT)

?

I Am from Titov Veles?

Ook een Bright Future film, maar deze keer een familiekwestie met perspectief, al valt er nog veel te leren. De jongste zus, Afrodita, die de film ook produceerde heeft wel goed naar de films van de gebroeders Dardenne gekeken en er ook veel van geleerd. Raar maar ook boeiend dat het werk van deze Waalse cineasten intussen als internationale maatstaf functioneert voor films met een maatschappelijk relevant verhaal.?

Afrodita heeft dan ook nog eens ontzettend veel fysiek van Dardennes ?Lorna? en daar had de familie Mitevska het ook beter bij gehouden. Vanuit het perspectief van ??n protagonist is het makkelijker filmen dan door de ogen van drie zussen.?

?

In het naar dictator Tito vernoemde dorp Titov Veles staat een vervuilende staalfabriek, maar de dorpsbewoners zijn misschien wel zwaarder beschadigd door het verleden. Drie gezusters weten: verandering is funest maar samenleven ondraaglijk. Verrukkelijke en verontrustende beelden uit de Balkan.

Teona Mitevska is een goede bekende in Rotterdam. In 2004 deed haar indringende speelfilmdebuut ? How I Killed a Saint? mee in de Tiger Award-competitie. Net zoals die film is ook ?I Am from Titov Veles? een familieproductie van de broer en zussen Mitevska, die voor een groot deel de talentvolle nieuwe generatie Macedonische filmmakers vertegenwoordigen. Zus Labina produceerde de film en speelt de rol van de jongste zus Afrodita en broer Vuk was als artdirector verantwoordelijk voor de prachtige atmosfeer en het kleurrijke setontwerp.
Mitevska?s magisch-realistische vertelling volgt drie zussen in het naar dictator Tito vernoemde dorp Titov Veles (tegenwoordig alleen ?Veles?) in Macedoni?. De volwassen zussen wonen in een krakkemikkig huisje op een groene heuvel. De stad en haar inwoners zijn beschadigd door het verleden en door de zwaar vervuilende staalfabriek die, door een ontwerpfout, dodelijke looddeeltjes rechtstreeks de huizen in blaast.
Mitevska?s camera volgt in een heerlijk traag tempo de zussen die worstelen met het leven, met de toekomst en met elkaar. Met al hun onderlinge verschillen vertegenwoordigen de zussen de roerige Macedonische samenleving, die opkrabbelt na jarenlange verscheuring. Wanhopig vlucht men in chemische of natuurlijke hallucinaties en in liefde voor ??n nacht. Deze sfeervolle Mitevska-productie is ondersteund door het Hubert Bals Fonds. (LC)