Verborgen schatten in het Kasteel van Gaasbeek: de Doornikse tapijten Carrabara- of Zigeunersuite
Verborgen schatten in het Kasteel van Gaasbeek: de Doornikse tapijten Carrabara- of Zigeunersuite
De zogenaamde Carrabara- of Zigeunersuite stamt uit het Doorniks atelier van Arnould Poissonier en dateert van ca. 1500-1525.
Tijdens de Vlaamse renaissanceperiode (zestiende eeuw) was Doornik een van de belangrijkste centra voor wandtapijtenproductie in onze streken. Men weefde voornamelijk met wol en zijde. Typische details zijn de sterk afgetekende plooien in de kledij en de grasbosjes die overal in het landschap uitsteken. Doornikse tapijten waren bekend voor hun hevige, contrasterende kleuren. Dat is nu nog te merken, hoewel de kleuren verbleekt zijn. Het geel is bijvoorbeeld bijna verdwenen, waardoor het groen – dat uit een mengeling van blauw en geel bestaat – steeds blauwer wordt.
Zigeuners werden vroeger erg gewantrouwd, als vreemd volk van muzikanten, dansers en waarzegsters, maar boeiden tegelijkertijd door hun onduidelijke afkomst en hun kleurrijke gebruiken. Op de wandtapijten zijn al deze clich?s terug te vinden.
Merkwaardige commentaren op de audiogids en website over deze tapijten:
” Zigeuners werden vroeger erg gewantrouwd, als vreemd volk van muzikanten, dansers en waarzegsters, maar boeiden tegelijkertijd door hun onduidelijke afkomst en hun kleurrijke gebruiken. Op de wandtapijten zijn al deze clich?s terug te vinden.”
In de Duitse paper is beduidend meer te vinden over deze stereotiepen die erg populair bleken bij de rijken en de machtigen in de Nederlanden en het Duitse Rijk.
?Sehen wir von den heidnischen Henkers- knechten ab, so spricht aus den bisher be- sprochenen Darstellungen, in denen wir Zigeuner vermuten d?rfen, eher die Fas- zination des Orientalischen als die xeno- phoben Ressentiments, wie sie in den Stadtchroniken zum Ausdruck kommen. Der negative Stereotyp der handlesenden und stehlenden Zigeuner fand erst im fr?hen 16. Jahrhundert auch in der Kunst Verbreitung.In den Niederlanden beobachten wir den Stereotyp der wahrsagenden und stehlen- den Zigeuner erstmals in dem um 1515 entstandenen Heuwagen-Triptychon des Hieronymus Bosch sowie in den Carrabara- oder Zigeuner-Tapisserien, die ebenfalls im fr?hen 16. Jahrhundert in Tournai gefertigt wurden. (...)
Auf ihrem Mantel und dem Kleid des fliehenden M?dchens deuten feine horizontale Striche ein Streifen- muster an, das auch an den Zigeunern der fl?mischen Carrabara-Teppichen zu beobachten ist (doch w?hrend aus den Tapisserien eine aristokratische Freude an Exotik, Tanz und Musik spricht, macht sich in Burgkmairs Zeichnung der Geist bei?ender b?rgerlicher Satire bemerkbar). Im Hintergrund der Zeichnung turnen Akrobaten, was an die fr?he Erw?hnung aus Magdeburg erinnert.?
Theodore Dalrympe heeft hier fraaie bedenkingen over geformuleerd in zijn ?Leve het vooroordeel?.
?60. Het is een van de grote wapenfeiten van onze beschaving dat ze, in een mate die door andere beschavingen niet is ge?venaard, de institutionele middelen heeft geschapen om echte kennis te zoeken en te verspreiden, en dat ze tegelijk voortdurend de kracht heeft onderzocht van de bewijzen waarop die kennis was gebaseerd. Uiteraard werken de instellingen in kwestie alleen in die mate waarin zij vrij zijn: niet vrij van vooroordelen of vooropgezette idee?n, want dat is onmogelijk, maar vrij om die vooroordelen en vooropgezette idee?n te onderzoeken in het licht van nieuw bewijsmateriaal, en om ze te verwerpen of aan te passen waar dat intellectueel gezien noodzakelijk wordt. Vrijheid houdt echter niet in die vrijheid om kritisch wordt uitgeoefend; de wijzen twijfelen alleen aan dingen die de moeite van het betwijfelen waard zijn.
?139. Er is oordeelsvermogen nodig om te weten wanneer we vooroordelen moeten handhaven en wanneer die moeten prijsgeven. De vooroordelen zijn net vriendschappen: ze moeten worden onderhouden. Vrienden ontgroeien elkaar soms, en mensen moeten soms ook hun vooroordelen ontgroeien; naar vriendschap verdiept zich vaak met de jaren en de ervaring, en dat kan ook met vooroordelen gebeuren. Vooroordelen geven mensen karakter en houden hen bijeen. We kunnen ze niet missen.
Theodore Dalrymple, Leve het vooroordeel! De noodzaak van vooropgezette idee?n. Uitg. Nieuw Amsterdam 2008
