europalia.china ? Zoon van de Hemel ? PSK Brussel
nog tot 24 januari 2010.

Wat doorgaat voor het vlaggenschip van de veertigste verjaardag van de Europalia is eerder een flottielje van prachtige scheepjes, warrige sloepen en een enkele imperiale jonk.
?Zoon van de Hemel? pretendeert voor een publiek met weinig voorkennis een indruk te suggereren van groei en bloei van het Rijk van het Midden waar de heersende keizer als ?Zoon van de Hemel?, pontifex maximus, bruggenbouwer tussen hemel en aarde hoorde te zijn.
Dat is als rode draad een schraal en broos houvast voor wie echt iets wil begrijpen van het verschil tussen Oost en West, tussen het Rijk van het Midden en de barbaarse en harige langneuzen die zich vergapen aan de soms spectaculaire jaden, bronzen, gouden en porseleinen kleinodi?n in vitrines. De geschilderde roltaferelen, sommige gewaden en wandschilderingen zijn prachtig geconserveerd dan wel ?merkwaardig? goed gerestaureerd.
Al is de toelichting van de audiogids summier en weet de schitterende catalogus veel goed te maken, er zitten serieuze gaten in de slagorde van deze imperiale Chinese vloot zoals hij gepresenteerd wordt onder de veelbelovende tittel ?Zoon van de Hemel?.

Vooreerst missen de commentatoren een unieke kans om aan de hand van de indrukwekkende bronzen offervaten duidelijk te maken dat daar een zeer belangrijke historische breuklijn loopt in de ontwikkelingen tussen oost en west. Waar de neolithische revolutie zich in ongeveer de hele mensheid van Eurazi? nog rond eenzelfde periode gelijkaardig ontwikkelde, bleek de bronstijd vrij snel tot een splitsing te leiden tussen beide culturen. Met verstrekkende gevolgen.

Roberto Calasso heeft dit omstandig vergeleken in zijn schitterend boek ?De bruiloft van Cadmus en Harmonia?.

126. Slechts weinigen herinneren zich dat onder het bronzen deksel van de drievoet waar nu de Pythia zit ooit de verminkte ledematen van Dionysus Zagreus kookten. En dat volgens sommigen Dionysus de eerste was die profeteerde vanaf de drievoet. En ook dat een slang om het onderstel van de drievoet lag gerold.
Tijdens de bloei, maar ook tijdens het verval, was Delphi het tegendeel van wat de helleniserend 19e eeuw de klassieke geest noemde. Het was een bazaar, een oerwoud van trofee?n, een kerkhof. Het beginsel ervan nodigde uit tot die opeenhoping. Schilden en boegbeelden, wijgeschenken van militaire overwinnaars.
Er is een voorwerp dat een zeer hoge graad van beschaving aangeeft, waarbij andere ons bekende voorwerpen verbleken: de bronzen ketel. In China van de Shang-dynastie draaide hele leven om dit cultusvoorwerp.
In het Dorische Griekenland nam dat vaatwerk ??n enkele overheersende vorm aan: de drievoet.
128. De bronzen voorwerpen met hun groene weerschijn zouden na een bepaald tijdstip begraven blijven in l?ss of in verzamelingen van de Shang-periode. Maar de Chinese vormen blijven van geslacht op geslacht de oervormen van het brons herhalen. Vaste decoratieve patronen en architectonische stijlelementen knoopten min of meer direct weer aan bij die oorsprong. Ook in Griekenland geeft de drievoet het oplichten van een nieuwe bloeiperiode aan, naar daarna verdwijnt hij voorgoed, verdrongen door een andere vorm: de menselijke gestalte.
Sindsdien werden in Delphi en Olympia steeds minder bronzen drievoeten aangeboden en steeds meer standbeelden. Het waren vaak goden, maar soms ook overwinnaars in een oorlog of een wedstrijd die zichzelf toewijdden. Het omgekeerde van wat nu gebeurt: de winnaar ontvangt geen belachelijk beeldje als prijs, maar de prijs is dat de winnaar toestemming krijgt om een, vaak indrukwekkend, beeld van zichzelf op te richten en aan de god te wijden. Op hoge zuilen verhieven zich gestalten die nu een naam kregen. Toch ontlenen deze gestalten hun sacrale karakter een tijdlang aan de anonieme eerbiedwaardigheid van de drievoet, waarvan ze het tegenovergestelde zijn. Maar het voedsel of de vloeistof die in de ketel voor de god werden toebereid, verdwijnen. Hun kracht is overgegaan in de plooien van een marmeren peplos, een paardentuig, de vleugels van een sfinx. Het offer is niet langer eetbaar: voor het eerst kan men er alleen naar kijken.

Een ander merkwaardig fenomeen in deze tentoonstelling is het ontbreken van vrouwen- en paardenbeelden uit de Tang dynastie. Nochtans een periode van omzeggens 300 jaar reusachtige macht (van de Kaspische Zee tot Japan en Korea) en schitterende bloei, gepaard aan een veel zelfbewustere positie van de vrouw. Al is de grote terracotta koutouende ambtenaar en indrukwekkend beeld.
Tot slot is het ook niet te verklaren waarom geen aandacht besteed wordt aan de gruwelijke ondergang van de Ming dynastie die in de helft van de XVII de eeuw onder de voet gelopen werd door de Mantsjoe paardenvolkeren die zich als Qing keizers de macht toe-eigenden.
Voor de Han Chinezen van toen ?n voor die van vandaag blijft dat een existenti?le cultuurschok die nog steeds doorzindert in po?zie, filosofie en schilderkunst. Een voorbeeld daarvan is te zien in de magnifieke tentoonstelling ‘De drie dromen van de mandarijn? in de ING galerij op het Koningsplein.

Bijgevolg is het voor een aandachtige bezoeker onduidelijk wat nu precies de rode draad is die de organisatoren voor ogen hadden. ?Dubbele Harmonie? is zeker, gezien die visie in China vandaag de offici?le partijlijn is. Dus wordt naar aloude gewoonte de geschiedenis in die zin herschapen, ook die van de verschillende zonen des hemels.