De grote ogen van Kees van Dongen nog tot 23012011.

In Boijmans Van Beuningen is het deze keer vooral op woensdag – wegens gratis toegang – erg druk voor ?De grote ogen? van Kees Van Dongen. Deze van oorsprong Rotterdamse schilder (Delfshaven 1877- Monte Carlo 1968) wordt voor de derde keer tentoongesteld in zijn geboortestad. De eerste keer werden heel wat van zijn werken op last van de burgemeester verwijderd wegens aanstootgevend en misleidend voor de mensen die naar kunst kwamen kijken. De vele wulpse naakten zouden de ware reden kunnen zijn van het artistieke succes van Kees van Dongen. En dat had de burgemeester in 1938 goed gezien. Aan zijn eigen verlangens kent men zijn onderdanen.

Naar mijn smaak is deze tentoonstelling de moeite. Niet omwille van het chronologische overzicht waarmee de curator graag onthult hoe Van Dongen evolueerde in de loop van zijn productie, maar wel om enkele fenomenale portretten die hij heeft gemaakt, waarvan ondermeer dat van Anna de Noailles de kijker verbijstert.

De portrettengalerij als aanloop naar enkele intrigerende naakten zoals de Anita die hij zeer graag moet hebben gezien, vergeet je niet licht, al was het maar om de grote ogen waarmee Van Dongen als ordinaire verleider zijn vrouwelijke naakten tooide.
Al snel wist deze anarchistische proleet en lutteur in het Parijse interbellum door te dringen tot de betere burgerlijke ietwat excentriekere kringen waar zijn portretten furore maakten.
Het praatte zich voort en menig heer en dame van stand leverden zich graag over aan de blik en de penselen van Kees.
Hij moet daar ongelooflijk veel geld verdiend hebben waardoor hij de rest van zijn leven kon reizen en zich toeleggen op de grote ogen, tot en met die van Brigitte Bardot.
Hij ruilde zijn aanvankelijk intense portretstudies in voor oppervlakkige en karikaturale naakten en kopstukken met een gelikt kleurenspel en vooral veel grote ogen.
Ook dat wordt getoond bij Boijmans Van Beuningen.
Het had iets van het werk van die andere Rotterdammer, Willem De Kooning die zijn toekomst in Amerika wist te maken.
Bij de presentatie van een geroemde selectie uit zijn werk enkele jaren gelden bleken hooguit een handvol doeken beklijvend en leek de rest eerder wandversiering.
Zo ook hebben de grootoogjes van Kees Van Dongen een hoog kaft- en postkaartgehalte.
Van behoorlijk erotiserend en indringend evolueert zijn werk naar kinderlijke seksloze kleurtekeningen.

Kunsthal Edvard Munch en Feest der herkenning nog tot 21022011.
De kelder van de Kunsthal is met zijn staande boomstammen de ideale locatie voor het werk van de beroemde “>Noorse schilder Edvard Munch (1863-1944)
Voor het eerst in Nederland wordt er met ruim 150 werken uitgebreid aandacht besteed aan Munch, die vooral bekend is om zijn schilderij De schreeuw (1893).
Alle getoonde schilderijen zijn afkomstig uit particuliere collecties en zijn eenmalig voor deze expositie bij elkaar gebracht.
Het werk van de Noorse schilder is gebaseerd op zijn obsessies, angsten en onzekerheden. Hij wordt geroemd om de bijzondere kleuren en zijn krachtige lijnvoering.

‘We should no longer paint interiors with men reading and women knitting. We should paint living people who breathe, feel, suffer and love.” Edvard Munch (1889)

?t Was een hele klus voor hem om zo?n programma waar te maken. Hij liet zich vooral inspireren door de fascinerende beelden van film en fotografie die hij in een tijdsfunctie probeerde weer te geven op zijn tweedimensionale, statische doeken. De invloed van tijd en beweging diende letterlijk genomen te worden wanneer hij zijn doeken blootstelde aan de elementen van het weer die voor littekens van de tijd zouden zorgen. Buiten een van de vele versies van De Schreeuw en Madonna blijven slechts enkele werken bij. De toelichtende film is de moeite en verklaart meteen veel van het gesuggereerde leed waaraan de schilder vaak een depressie overhield door het vele tobben in de Noorse bossen.

Internationaal realisme – Feest der herkenning 25 september 2010 t/m 16 januari 2011

De Kunsthal Rotterdam besteedt ruim aandacht aan het internationaal realisme. Ruim honderdvijftig schilderijen, sculpturen, foto’s en videowerken belichten de rijkdom en diversiteit van de realistische kunst van 1850 tot nu. Het indrukwekkende overzicht omvat werk van talrijke internationaal gerenommeerde kunstenaars als Jean-Fran?ois Millet, Walker Evans, Edward Hopper, Richard Estes, Duane Hanson en Thomas Ruff en is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met de Kunsthalle Emden en de Kunsthalle der Hypo-Kulturstiftung in M?nchen. In de tentoonstelling is ook een aantal vooraanstaande Nederlandse kunstenaars vertegenwoordigd waaronder Carel Willink, Rineke Dijkstra, Jan Worst en Aernout Mik.

Deze tentoonstelling lijkt vooral bedoeld om aan jeugdig of onervaren publiek een didactische toelichting te serveren bij 150 jaar weergave van de werkelijkheid, de interactie tussen het nieuwe medium van fotografie&film en de werkelijkheid op het doek geschilderd.
Toch zijn er ook enkele bijzonder boeiende werken die de museumtijgers nog bij het nekvel kunnen grijpen.

Ontroering is een zeldzaam goed

12 / 09 / 2010

?Een van de zeven engelen met de offerschalen kwam op me af en zei: ?Ik wil je laten zien hoe de grote hoer die aan talrijke waterstromen zit, veroordeeld wordt. De koningen op aarde hebben ontucht met haar gepleegd, en de mensen die op aarde leven hebben zich bedronken aan de wijn van haar ontucht.? Ik raakte in vervoering, en hij nam mij mee naar de woestijn. Ik zag een vrouw zitten op een scharlakenrood beest vol godslasterlijke namen, met zeven koppen en tien horens. Ze droeg purperen en scharlakenrode kleren en gouden sieraden, edelstenen en parels. In haar hand had ze een gouden beker vol gruwelijkheden, al haar liederlijke wandaden, en op haar voorhoofd stond een naam met een geheime betekenis: ?Het grote Babylon, moeder van alle hoeren en van alle gruwelijkheden ter wereld.’’
(Openbaring van Johannes, 17: 1-5).

De stad is vrouwelijk, niet alleen taalkundig
En daarom zijn steden nachtmerries voor de bedienaars van exclusieve en eenkennige religies. Vrije stadslucht biedt geborgenheid in de anonimiteit, aan de rafelige rand van pronkende luister, in de schaduw van uitdagende pracht.
Hypermoderne steden met fallische torens en spektakel-bruggen mankeren geborgenheid en identiteit. De verleidelijke spiegeling van de macht verblindt alleen onzekere jongens tot patserige dromen. Steeds weer bedrogen.
Neem nu Rotterdam en Antwerpen.
Naburige havensteden koesteren een eigen cultuur, naburige naties evenzeer. Zelfs wanneer ze zich tot een zelfde taal bekennen.

Stadscultuur of segregatie
Wie het bij onze noorderburen gemaakt heeft, probeert een pand op het land of verlaat de stad voor een Vinexwijk. Oorspronkelijk bedoeld om de druk van de sociale woonwijken weg te nemen door koopwoningen elders, blijken deze buitenwijken met dure architectuur vooral de segregatie in de oude steden te stimuleren.
Wie op de Nederlandse sociale ladder stijgt, wil vooral weg uit de stadscentra. Een succesvolle Rotterdammer weet zich geslaagd in de ogen van de ander met paarden in Brabant en een boot op het water.
Allochtone ?nieuwkomers? volgen dit vluchtpatroon wanneer ze beter boeren. De achterblijvers zien hun wijk verder verloederen.
Wie in Vlaanderen sociale promotie maakt, kijkt eerder uit naar een stadspaleis of vergelijkbare loft. In Amsterdam dreigt een tweede woonst in hoofdstedelijke grachtenpanden extra belast te worden volgens het socialistische solidariteitsbeginsel.

Paleizen, markten en pleinen
In de Lage Landen ontstond stedelijk weefsel vooral in de middeleeuwen, inclusief spannende weeffouten. Verschillende sociale klassen woonden in elkaars buurt. Hoge heren hielden familie en hofhouding in of om hun stadspaleizen. Handel en ambachten vonden elkaar op markten en pleinen. Met de industrialisatie werd dit dynamisch stedelijk patroon grondig verstoord. Wie het zich kon veroorloven ontvluchtte de stinkende steden.
Het huidige Vlaanderen was ooit een conglomeraat van stadstaten die hun banmijlen soms te vuur en te zwaard oplegden aan het platteland. Plattelanders wantrouwen steden en hun bewoners, maar wie verder wou dan purperen hei, berk en gele brem week uit naar de stad.

Erasmusbrug
Aan de Rotte brandde het Duitse terreurbombardement op 14 mei 1940 grote gaten in het oude stedelijk weefsel.
Aan de Schelde waren de brandgaten van de V-bommen kleiner. Ze werden versteld met woningsanering en niet altijd even geslaagde nieuwbouw.
Rotterdam koos voor sociale woningbouw aan de randen en met dertig jaar fallische hoogbouw in het stadscentrum voor het Manhattan van Europa. Met als paukenslag een gestileerde zwaan over de machtige Maas en fantastische woontorens op ?Kop van Zuid? ter sanering van de oude vervallen havenzone.
Maar voor wie vanuit het zuiden de Erasmusbrug nadert en in het duister wacht op de passage van een reuzenschip blijkt de zwaan in de nachtelijke belichting een reusachtige vulva. Een vrouwelijke brug als toegangspoort, niet om de stad te ontwijken. Langs deze brug penetreren bezoekers de stad die het voorbije weekend met uitdagende Wereldhavendagen vlijtig aan haar zelfbeeld timmerde.

Zoek de stadsgod
Ondanks de jaarlijkse macho-evenementen op en rond die Erasmusbrug zoals de Bavaria City Racing, de Fortis Marathon, de Adidas Ladiesrun, het Ortel Zomercarnaval, de Red Bull Airrace en dit jaar zelfs de ?Tour de France? kan dat zelfbeeld niet ontroeren.
Ondanks deze visuele pracht en praal slaagt de belangrijkste stad van Nederland er niet in haar burgers bij een solidaire ?multiculturele? gemeente te betrekken.
Zolang zij de stad aan de Maas niet als h?n gemeente herkennen, niet als residentie van h?n godheid ervaren boven de eigen importgoden, zolang zij Feyenoord niet als h?n voetbalploeg erkennen, rafelt het religieuze weefsel dat de Wereldhaven moet samenbinden. Op de een of andere manier moeten Rotterdammers zich kunnen identificeren met het groen-wit-groen blazoen van h?n gemeente. Wanneer deze stad hun machtsverlangen beter bevredigt dan emotionele uitspraken over ?ons land?, ?mijn cultuur?, ?ons geloof? kan een nieuwe coherentie ontstaan.
En dat duurt lang, generaties lang. Tot het herkomstland niet langer ?thuisland? is. Tot tijdens de jaarlijkse vakanties heimwee klinkt naar het zelf deelachtig zijn aan de macht van de stadsgod ?bij ons in Rotterdam?.

De Duiker
In Antwerpen daarentegen is eind augustus de stadsgod waarlijk verschenen aan gelovigen en ongelovigen, aan kinderen en volwassenen, aan stervenden, zieken, zwakken en misselijken.
De nieuwe goddelijke Drievuldigheid is opgerezen uit het smerige havenwater als de Duiker, zijn geliefde nichtje en ?A?.
Een echte stadsgod etaleert zich immers niet vanaf adembenemende bruggen maar leeft geborgen in tunnels, de ingewanden van de ideale stad.
Als volleerd sjamaan heeft de Antwerpse burgervader beroep gedaan op God zelf en al zijn Heiligen om de mensen van de Koekenstad en ver daarbuiten te verenigen. Het reuzenverhaal van zoeken naar elkaar, naar wie we liefhebben, met de trage blik, de aarzelende gang lokt reusachtige vertedering uit.
Kinderen herkennen in de passerende god zichzelf. Volwassenen lopen over van ontroering. Voor iedere sterveling heeft de duikende godheid een blik, een gebaar, een klank van ronkende herkenning klaar.
Niemand vertreedt de ander, niemand doorbreekt de betovering van de religieuze – verbindende – beweging die als een onzichtbaar netwerk de boorden van de Schelde in haar greep houdt.

Ontroerend App?l
In processies en ommegangen werd in zowat heel Vlaanderen het Allerheiligste achter de traditionele stadsreuzen door de straten van de stad gedragen met muziek, luisterrijk gezang, praal en pathetisch ge?taleerd leed. De Duiker van straattheater ?Royale de Luxe? sluit aan bij deze eeuwenoude traditie: de godheid die zetelt in de stad, rijst van onder het plaveisel op uit het moeras, tot heil van alle mensen in de Koekenstad en ver daarbuiten.
Maar ?Royal de Luxe? en de burgemeester van ?A? zijn beter, slimmer en vrouwelijker dan de organisatoren van commercieel gesponsorde topevenementen in het Monaco aan de Maas. De mechanische poppen en hun reuzentheater zijn immers niet zomaar een emanatie van de macht.
Zij zijn het app?l van de stad op de burgers, de kijkers, die mee het leven, het wezen van de godheid uitmaken. Zonder toeschouwer geen godheid, zonder mensenmassa geen Duikende Drievuldigheid.
Een meesterlijke zet, een waardige parade van een ontroerende schoonheid: ?Op jou komt het aan!

?Ontroering is een zeldzaam goed, dat niet om tranen, wel om inzicht vraagt, om een besef van de eenmaligheid en kortstondigheid van jezelf evenzeer als van het voorwerp van je medelijden.? Gerard Koolschijn in het nawoord ?De mens een kindermoordenaar? bij ?Euripides – Medea & Bachanten? p. 137 – Athenaeum-Polak & van Gennep 2010

The West Wing is een Amerikaanse televisieserie, die van 1999 tot 2006 gedurende 7 seizoenen de deuren opent van de westelijke vleugel van het Witte Huis, de ambtswoning van de Amerikaanse president. In die West Wing speelt het belangrijkste deel van het politieke leven van de presidenti?le staf zich af.
Aaron Sorkin schreef het grootste deel van de 120 uur durende reeks – ook op DVD verkrijgbaar- over de verwikkelingen rond het presidentschap van de democratische Josiah ‘Jed’ Bartlet (gespeeld door Martin Sheen) en de leden van zijn staf en familie.
Voor sommigen een opgeschoonde terugblik op de Clintonjaren, voor anderen wat al te rooskleurig gevisualiseerd.

“What rock did these morally pure creatures crawl out from under and, more important, how do you go from innocent millipede to White House staffer without becoming soiled or disillusioned by the dirty realities of politics along the way??, aldus televisiecritica Heather Havrilesky.

Desalniettemin heb ik gedurende drie maanden bijna dagelijks een of meer van de 155 afleveringen van ruim 40 minuten vaak met open mond volgemaakt.
Initieel is het even wennen aan het ?walk&talk?-ritme dat al je aandacht opeist, gepaard aan Nederlandse ondertiteling wegens een soms moeilijk te volgen Amerikaans idioom vol binnensmondse woordgrappen.
Je wordt als kijker in de reeks en het fictieve leven in West Wing gezogen en voortdurend geconfronteerd met juridische, ethische, politieke dilemma?s die zich aandienen.

De presentatie van het machtsspel op en om Capitoil Hill in Washington heeft de vorm aangenomen van een collectief kunstwerk.

Net zoals reusachtige altaarstukken en retabels, allegorische fresco?s en schilderstukken in de middeleeuwen en renaissance vaak het resultaat waren van collectief bedachte oplossingen voor en interpretaties van belangrijke problemen van die tijd, is The West Wing een kunstwerk over de problemen van deze tijd, niet alleen in de VS.
Waardevolle kunstwerken die de tand des tijds en de eigen cultuur overstijgen, doen dit precies op basis van een goed uitgewerkte analyse van de scharnierende tijdsgeest.
The West Wing is hiervan ongetwijfeld een beklijvend voorbeeld.

Maar er is meer: deze reeks is ook een studieobject van historische, politieke, staatkundige, juridische, sociologische, psychologische, journalistieke, ethische vraagstukken.

Ik kan me niet indenken dat een leraar geschiedenis, Engels, maatschappijleer in de laatste jaren van het middelbaar onderwijs deze serie niet zou willen en kunnen aanwenden om met de oudste leerlingen deelaspecten uit te diepen.
Ik kan me nog minder voorstellen dat aan verschillende universitaire faculteiten deze reeks niet zou gebruikt worden om onderwerpen uit te diepen.
De vaak boeiende en blitse discussies, manoeuvres, machtstechnieken, communicatietrucs vragen om een verdere – ook historische en filosofische – analyse op basis van de Amerikaanse grondwet, wetgevingssystemen, machtsverhoudingen, scheiding van machten, praktisch politieke handwerk.

Wie The West Wing in groep kan bekijken onder deskundige begeleiding om allerlei onderdelen, vragen en probleemstellingen verder te onderzoeken en te bespreken heeft een mooiere en betere leerschool doorgemaakt om de machtswerking in een democratisch staatsbestel te begrijpen dan jarenlang werken op kabinetten en overheidsadministraties, als parlementair of regeringslid.
Degelijke journalisten herkennen het spel waarin ze zelf zo graag meespelen.

Deze televisieserie is een fraai, boeiend en uitnodigend encyclopedisch handboek met thematische afleveringen als stapstenen waarop men kan steunen met de stemme.
Deze filmische interpretatie van de werking van de Amerikaanse – en de meeste westerse – democratie?n is een handleiding om het fantastische theater van de macht te leren vatten.
Om de bittere speltechnieken van verdeel en heers, van behoud van macht, van verlies van perspectief, van karakterontwikkeling en – vervorming nabij de laaiende offervuren van de hoogste machtsorganen te leren begrijpen.
The West Wing onthult de onzichtbare netwerking achter de decors van een democratisch bestel, het bespelen van de pers, de publieke opinie, de spindoctors en de peilingen, de indirecte rede, het veinzen en onrechtstreeks bewegen tussen democraten en republikeinen, tussen conservatieven en links-liberalen die hun kiezers niet voor het hoofd proberen te stoten en congres en senaat. Tussen persoonlijk en publiek, tussen priv? en professioneel, relaties en verlangen, afschuw, naijver, teambuilding, leugens en bedrog, eenzaamheid en verlies van realiteitszin, angst en woede, frustraties en ‘yes we can’.
Inclusief internationale spanningen, armworstelen, spionage, corruptie, oorlog en tijdelijke vrede.

Ik kan het iedereen aanraden, ook in dit land.
Het heeft iets van het ‘Lam Gods’ van de gebroeders van Eyck in Sint Baafs te Gent.
Het is te vergelijken met het wandtapijt van de Apocalyps uit de XIV de eeuw in het Kasteel van Angers.
The West Wing is een beeldverhaal over de essentie van een tijdsgewricht.
Wie iets probeert te begrijpen van Westerse democratie?n heeft aan de 155 afleveringen een gedegen houvast.

? Former White House aide Matthew Miller noted that Sorkin “captivates viewers by making the human side of politics more real than life?or at least more real than the picture we get from the news.” Miller also noted that by portraying politicians with empathy, the show created a “subversive competitor” to the cynical views of politics in media. In the essay “The West Wing and the West Wing”, author Myron Levine agreed, stating that the series “presents an essentially positive view of public service and a healthy corrective to anti-Washington stereotypes and public cynicism.”
Dr. Staci L. Beavers, associate professor of political science at California State University, San Marcos, wrote a short essay, “The West Wing as a Pedagogical Tool”, concerning the viability of The West Wing as a teaching tool. She concluded, “While the series? purpose is for-profit entertainment, The West Wing presents great pedagogical potential.” The West Wing, in her opinion, gave greater depth to the political process usually espoused only in stilted talking points on shows like Face the Nation and Meet the Press. However, the merits of a particular argument may be obscured by the viewer’s opinion of the character. Beavers also noted that characters with opposing viewpoints were often set up to be “bad people” in the viewer’s eyes. These characters were assigned undesirable characteristics having nothing to do with their political opinions, such as being romantically involved with a main character’s love interest. In Beavers’s opinion, a critical analysis of the show’s political views can present a worthwhile learning experience to the viewer.
One of the stranger impacts of the show occurred on January 31, 2006, when The West Wing was said to have played a hand in defeating a proposal backed by Tony Blair’s government in the British House of Commons, during the so called “West Wing Plot”. The plan was allegedly hatched after a Conservative Member of Parliament watched the episode, “A Good Day”, in which Democrats block a bill aimed at limiting stem cell research, by hiding in an office until the Republican Speaker calls the vote.