deredactie.be – OPINIE

?Amsterdam en Rotterdam zijn immigratiesteden geworden: ongeveer de helft van de bevolking bestaat uit migrantengezinnen. En het aandeel van de eerste en tweede generatie migranten in de stadsbevolking zal nog verder toenemen. Uit de verkenning van deze steden wordt wel duidelijk dat de komst van flinke aantallen nieuwkomers veel vraagt van instituties als het onderwijs. De kenschets van grote steden als doorgangshuis ? waar ook nog eens de laagst opgeleiden het minst mobiel zijn ? vraagt om een evenwichtig immigratiebeleid.? Paul Scheffer in ?De staat van integratie?.

Nieuwe realisme

In vergelijkbare studies van vroeger overheersten hoopvolle verhalen: in beide grootsteden werd vlijtig getimmerd aan een nieuwe multiculturele samenleving met alle veelkleurige vrolijkheden vandien. Vandaag overheerst een nieuw soort realisme. Hollands kijvende vinger boort pijnlijk in het eigen oog. Bezuinigen, recessie, werkloosheid, fraude en meer economisch fraais overstemmen de gebruikelijke multiculturele voetzoekers over fundamentalisme, overlast en criminaliteit.

In Rotterdam werd als eerste van de Nederlandse grote steden in 2009 een allochtone politicus tot burgemeester benoemd. Ahmed Aboutaleb kwam met vijftien jaar uit Marokko naar Nederland. Hij studeerde elektrotechniek, werd journalist, ministerieel voorlichter, PvdA-wethouder in Amsterdam en staatssecretaris van sociale zaken in de regering Balkenende IV. In 2009 aanvaardde hij als ?bruggenbouwer? de ambtsketting op de het stadhuis aan de Coolsingel waar de Leefbaren (nazaten van wijlen Pim Fortuyn) en de aloude PvdA regenten elkaar overtroefden om de gunst van de kiezer.

Gemankeerde bruggenbouwer

Het liep helemaal anders. Bij zijn inauguratie kreeg hij van Leefbaar Rotterdam een lege envelop om zijn Marokkaans paspoort terug te sturen. In de zomer van 2009 diende hij de Islamitische filosoof Tariq Ramadan – op de Erasmus universiteit ook als bruggenbouwer binnengehaald – te ontslaan. De minzaam ogende man bleek nog wat bij te klussen als ideologische raadgever van Ahmadinejad en de Iraanse Ayatollahs. Kort daarna viel er een dode tijdens strandrellen bij Hoek van Holland. In februari 2010 diende mede daarom de korpschef van de Rotterdamse politie op te stappen. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 11 maart 2010 was een moeizame hertelling van de stemmen nodig. Bij de voetbalbekerfinale Feyenoord-Ajax werd een alcoholverbod ingesteld. Vanaf september 2011 vertonen billboards in de havenstad de foto?s van gezochte hooligans.

Waar de burgemeester het bij zijn inaugurale rede nog had over zijn visie over ?Rotterdam als het Barcelona van het Noorden? leek de bruggenbouwer te vervellen tot directeur van een verbeteringskolonie. De patserige glamour van de vroegere grote evenementen verdween wegens de schrik voor ongeregeldheden – zoals bij Hoek van Holland -tijdens de Dance, Flight & Race Parades. In september 2011 belaagden voetbalhooligans zelfs genodigden en bestuursleden van Feyenoord bij De Kuip, het eigen stadion. Politieagenten trokken toen hun dienstwapen om zich te beschermen.

Zerotolerance

De obsessie met veiligheid leidde vorig jaar tot het fameuze ?ros?verbod? in de stadsparken waar picknickende gezinnen een bon kregen wegens overtreden van het alcoholverbod. Zerotolerance leidt dan weer niet echt tot een bruisende creatieve stad.

Al is het al met al een hele prestatie dat Ahmed Aboutaleb ?berhaupt nog burgemeester van Rotterdam is gebleven. En dat kan wellicht ook zijn kracht worden: continu?teit. Om erkend te worden als niet verkozen burgervader is meer nodig dan een ambtsketen en gelukwensen van de koningin. Wie een stad als Rotterdam ment, moet vertrouwen winnen, de teugels strak aanhalen en tijdig kunnen vieren. Geen sinecure.

Maar de nieuwste ontwikkelingen kunnen hem daar ongetwijfeld bij helpen.

De staat van integratie.

?De staat van integratie? laat zien dat Rotterdam snel aan het veranderen is. De eerste generatie immigranten blijft constant rond 56 % met 44% tweede generatie. Er blijft dus een permanente instroom van nieuwkomers in Rotterdam en Amsterdam. Beide grootsteden zijn dus transithavens geworden met doorgangshuizen in de minst aantrekkelijke – vaak oudere – wijken. Precies die achterstandswijken verloederen steeds verder: onveilig, ongezond en met minder sociale samenhang.

Jutta Chorus onthult in haar levendig rapport ?AFRI, leven in een migrantenwijk? het ware leven in zo?n wijk. Het heeft iets van de HBO dvd serie ?Oz? over het leven in de gesloten wereld in het ?maximum-security prison Oswald State Correctional Facility?.

In de Afrikaanderwijk op Rotterdam-Zuid worden reeds generaties lang mensen van allerlei herkomst – financieel – gedwongen tot samenleven in een relatief kleine ruimte waar ze niet of nauwelijks weg kunnen, zodat het spel van geven en nemen, veinzen en liegen makkelijk tot lijfelijk contact leidt. Een verleden met fictieve herinneringen en illusies over misgelopen kansen en toekomstmogelijkheden zorgen ervoor dat nogal wat bewoners zich als kanaries in kooien geen beter leven kunnen voorstellen dan zingen en pikken in de gesloten ruimte van hun wereldbeeld. Alleen wie er ? ook mentaal ? weet uit te springen kan ontsnappen aan de geest van ?Afri?, al generaties lang.

Doorgangshuizen

Jutta Chorus ontrafelt dit soort ontwikkelingen bij families van zeer verschillende komaf, vroeger en nu: fundamentalistische protestanten en moslims, Antillianen, Surinamers, Turken, Marokkanen, katholieke Brabanders en nakomelingen van de vroegere havenarbeiders.

Succesvolle nieuwkomers vertrekken zo snel mogelijk naar de voorsteden. Wie het in Rotterdam denkt gemaakt te hebben, haast zich meestal om de stad te ontvluchten. Ook de ooit zo succesvolle naoorlogse tuinsteden lopen leeg tenzij er grondig wordt gesaneerd en betere nieuwbouw wordt gerealiseerd. De aloude nadruk op sociale woningbouw heeft de grote Nederlandse steden in het verleden beroofd van een ferme nieuwe burgerij. Gezonde steden kunnen nochtans niet zonder een prestigieus centrum. De rijke bovenlagen bewegen graag en blits heen en weer. De onderklassen verstarren en worden geschoren. Al naargelang de sociale voorzieningen migreren ook zij tussen land van herkomst en aankomst.

Veel van de recente nieuwkomers uit de Oostbloklanden leven in een seizoensmigratie en zijn zelden van plan hun toekomst in Nederland uit te bouwen. Tussen beide uitersten worden middenklassers gesandwicht. Wanneer ook zij de stad als een doorgangshuis ervaren, is het einde in zicht wegens geen buffer meer.

Zelfstandig zonder personeel

Het voorbije jaar decimeerde het aantal werknemers dat in Nederland een nieuwe arbeidscontract van onbepaalde duur kreeg van ruim 80.000 naar 8.000. Voor het eerst in de naoorlogse geschiedenis was dit cijfer zo laag.

In ?De staat van integratie? heet het dan weer hoopvol dat er een forse groei is van het aantal zelfstandige ondernemers van 2-3 naar 10-12 procent: ? In Amsterdam en Rotterdam zien we de opkomst van een ondernemende middenklasse. Daar zullen in de komende tien jaar ook meer en meer migranten uit Midden- en Oost-Europa bijhoren. Tegelijk blijft de positie van migrantengemeenschappen op de arbeidsmarkt kwetsbaar; zeker in een tijd van economische terugslag kan de bescheiden vooruitgang van de laatste tien jaar gemakkelijk teniet worden gedaan.?

Spijtig genoeg spiegelen deze cijfers al te vaak een vorm van wanhoop. Wie niet op de reguliere arbeidsmarkt in loondienst aan de bak komt, biedt zich dan maar aan als zelfstandig ondernemer zonder personeel: zzp. Leuk voor de baas, wegens arbeidskrachten op afroep en zonder gezeur bij ontslag. Leuk voor de zzp?er want een hoger inkomen, tenminste als hij geen rekening houdt met werkloosheid, ziekte en pensioen. Benieuwd hoe die cijfers zullen evolueren.

Hoffelijk versus hufterig

Met ?Hoffelijkheid in plaats van hufterigheid? zullen we het dan maar moeten doen.

Vele (sociale) huisvestingsmaatschappijen – en vooral Vestia, de grootste uit Zuid Holland – hebben er een financieel potje van gemaakt. Miljarden verlies op rentespeculaties en 3,5 miljoen Euro als afscheidspremie voor de scheidende directeur. Weinig fraai noch elegant maar waarvoor de huurder nog jaren zal opdraaien.

Vertrouwen komt te voet en vertrekt te paard. Hufterige bestuurders die miljoenen cashen in noodlijdende sectoren zoals huisvesting en zorgverlening, frauderende directeuren en vlotgebekte patsers die grote sier maken op radio en tv zijn slechte voorbeelden om wie in Nederland wonen vertrouwen in te boezemen. Wie burgerzin begrijpen als de eigen grote bek eerst, het eigen graaien als top, ondermijnen het grootstedelijk weefsel. Wie dan nog kicken op een brutale roze microfoon en schaamteloze opdringerigheid als keurmerk dragen, moeten zich hoeden voor vergelijkbare strapatsen in straten en wijken.

Op TV is het zowat iedere dag pauwengedrag: schudden met de staart en zichzelf opblazen tot brutaal en onbeschoft gedrag. Logisch toch dat de simpelen van geest, de overbodigen en illusoire prinsen zulk gekraai gretig nabauwen.

Wederkerigheid

?Het recht van de een is de verantwoordelijkheid van de ander?, luidt het nu. En daar valt wat voor te zeggen, althans voor wie ge?nteresseerd is in de ander. En dat is vaak zoek in de achterstands- of doorgangswijken waar hele groepen gestrande uitverkorenen zich terugplooien op het eigen geloof en dito verlangens. In Nederland zijn er intussen voorbeelden van ?getto vorming? – zelfs architecturaal – die als een vorm van optimale integratie wordt gesubsidieerd. Wie eruit kan, wordt geprezen. Wie erin blijft, zit vaak vast in een beklemmende kooi van eigen tradities en regels. ?Gelijke kansen? worden dan graag ge?nterpreteerd als het naspelen van de situatie in het land van herkomst, niet alleen naar taal.

Onderwijs zou een breekijzer vormen maar de resultatenverdeling van de centrale ?citotoetsen? naar etniciteit en wijk kregen de onderzoekers naar de staat van integratie in Rotterdam niet boven gespit wegens te gevoelig en zelfs ?discriminerend?.

?De staat van integratie? laat vooral zien hoe slecht het gesteld is met het zo geroemde integratie ideaal, ondanks de enorme investeringen in mensen, onderwijs, gebouwen, infrastructuur en tewerkstelling van de voorbije halve eeuw.

Of zoals Paul Scheffer het reeds in 2007 in ?Het land van aankomst? verwoordde: ?Het samengaan van massale immigratie en de verzorgingsstaat is uniek: er zijn geen andere voorbeelden van in de geschiedenis. De gevolgen zijn voor iedereen zichtbaar: grote groepen migranten zijn in een situatie van afhankelijkheid geraakt. Wat een initiatiefrijk deel van de samenleving zou moeten zijn – immigranten zijn immers bij uitstek overlevers – is verworden tot het meest onbeweeglijke deel van de bevolking. ?

?Omdat iedere sector van het maatschappelijk leven zijn eigen specificiteit heeft en omdat we vaak niet de keuze hebben om eraan te ontsnappen, is het een slecht idee om thymos te verabsoluteren en overal vormen van competitie binnen te brengen waar ze niet thuishoren. Er is niets tegen af en toe een wedstrijdje onder vrienden, maar de erkenning van wat mensen doen mag niet afhankelijk zijn van de uitkomst van een strijd met winnaars en verliezers (hoewel het in de geschiedenis vaak zo gaat, want die wordt door de winnaars geschreven).? Peter Venmans, Het derde deel van de ziel. Over thymos

En het ergste moet ook hier nog komen.

Niet alleen presenteert de minister van financi?n Jan Kees De Jager zich graag en ongevraagd op het EU forum als tuchtigende spreekbuis van de Duitse bondskanselier in zaken van tekorten en besparingen bij meer zuidelijke EU landen. Niet alleen prijst de liberale-christen-democratische regering Rutte zich graag met gedoogsteun van Geert Wilders? PVV tot vaardig voorbeeld in de marktwerking voor de rest van de EU.

De minister-president geeft ook graag hoog op als man van zijn woord, behalve in verdragen over ontpoldering bij de uitdieping van de Schelde.

Maar nu blijkt dat Nederland zelf ruim boven zijn statistische stand speelde en leeft.

Land van Ooit

De nieuwste cijfers voor 2012 onthullen dat Nederland met een krimp van 0,9% drie keer slechter scoort dan de 0,3 % gemiddelde krimp in de Eurozone en maar net beter dan de zo verafschuwde luie lakeien in Griekenland, Portugal, Itali?.

Nederland lijdt onder lagere exportverwachtingen. Door bezuinigingen daalt de binnenlandse consumptie. Pensioenfondsen in financi?le problemen door de lage rente en fout beheer korten fors tot 10% op de uitbetaalde pensioenen van de bij hen verzekerde leden. Vorig jaar keerde de top van TNT Express en PostNL na de splitsing ruim 12 miljoen euro extra bonussen aan zichzelf uit, terwijl duizenden postbodes worden ontslagen. PostNL weigert geld bij te storten in het pensioenfonds dat onder de vereiste dekkingsgraad zit.

Oprotzesjes

Waar vroeger tot 150% hypothecaire leningen werden verleend, stagneert de huizenmarkt op haast Amerikaanse wijze met zeer grote risico?s voor de banken. En de bouwnijverheid stokt terwijl de grootste sociale huisvestingsmaatschappij Vestia omvalt wegens speculatie met het eigen vermogen. Grote werken en scholenbouw blijken erg fraudegevoelig en het onderwijs kampt met tekorten. Hoog- en andere leraren hanteren ?oprotzesjes? om een voldoende aantal studenten te laten afstuderen: een ?zesje? in plaats van onvoldoende. Anders verminderen de inkomsten van de school en komt hun eigen baan op de tocht.

Raiffeisenbanken die fors leenden aan boeren en tuinders zijn gedwongen failliete bedrijven recht te houden in de hoop op een kerende conjunctuur om zelf de recessie te overleven.

Ook in Nederland moet een nieuwe begrotingscontrole in maart de reeds geplande bezuinigingen van18 miljard euro fors ophogen.

Ooit surfte Holland graag op de conjunctuur van zijn oosterbuur, vandaag is Duitse kracht Nederlands onmacht. De doorvoerfunctie weegt niet op tegen het schrijnend gebrek aan eigen productie. En dat wordt niet gekeerd door een (financi?le) diensten economie. Ondanks bij de laagste staatsschuld van de Eurozone heeft Nederland de hoogste totale schuld wegens de schuldenlast van zijn inwoners: maar liefst 130% van het BNP.

Koningsleed

Als koningshuis zorgde Oranje traditioneel voor een nieuwe lente en een minzaam bindend geluid bij feestelijkheden zoals het eerste kievitsei dat de majesteit op het paleisbordes aangeboden kreeg. De voorbije jaren diende de koninklijke familie beschermd te worden tegen de paniek bij een angstschreeuw op de Dam bij de Bevrijdingsherdenking. In Apeldoorn werd in 2009 een dodelijke aanslag gepleegd met een auto die door het publiek inreed op de koninklijke stoet. Waxinelichtjes werden op prinsjesdag naar de gouden koets gegooid. De taferelen van gelukkige zwarte plantagewerkers op diezelfde gouden koets dienden uitgevlakt want met slavenarbeid en -transport was de V.O.C. en Holland groot geworden.

Maar dezer dagen gaat het koningshuis gebukt onder nog meer leed en pijn.

Prins Friso

Wat een traditioneel leuke krokusvakantie moest worden in het Oostenrijkse Lech draaide uit op een nachtmerrie omdat prins Johan Friso een lawine trotseerde buiten de gemarkeerde skipiste. De geur van leed en achter grote zonnebrillen verborgen pijn lokte een opdringerige persmeute. NRC Handelsblad, de belangrijkste elitekrant van Nederland met als devies ?Lux et Libertas?, slaagde erin om via de partner van een van haar journalisten het land op de voorpagina troost te bieden in onzekere tijden. Emeritus hoogleraar neurochirurgie Kees Tulleken kon de conversatie met zijn vakgenoot uit Innsbr?ck voor zijn toevallig aanwezige geliefde duiden als ?gelukkig geen schedelbasisfractuur?.

Jannetje Koelewijn mocht het van hoofdredacteur Peter Vandermeersch (vroeger De Standaard) breed plaatsen op de voorpagina want het was volgens hem belangrijk dit sprankeltje hoop aan de lezers kond te doen: ?Er zijn dingen die ik niet mag horen. Dan wenden de twee mannen zich af. Dit is wat ik wel mag horen: dat de pati?nt geen schedelbasisfractuur heeft. Dat er geen verwondingen aan de rest van zijn lichaam zijn. Dat het enige serieuze probleem de asfyxie is, de ademnood waarin de pati?nt verkeerd heeft, gedurende twintig minuten. Dat de reanimatie vrij lang geduurd heeft ? ik mag niet weten hoe lang ? en dat zijn temperatuur 32 graden was toen hij onder de sneeuw vandaan gehaald was. Redelijk gunstig, begrijp ik. Bij een lage temperatuur kan het lichaam met minder zuurstof toe.?

Intussen hebben tal van experts uit binnen- en buitenland hun commentaren gegeven en blijkt de toekomst van de nog steeds in coma verkerende zoon van de Nederlandse koningin steeds minder hoopvol. Meer nog, hij zal naar een gespecialiseerd ziekenhuis moeten overgebracht worden. Mensen met zo?n ernstige hersenletsels worden in Nederland tot de leeftijd van 25 jaar behandeld in Leijpark bij Tilburg. De prins is 43 jaar. De nationale pers was weer een week hysterisch.

24 uur: tussen leven en dood

Ziekenhuisvoyeurisme werd intussen het voorlopige hoogtepunt in Hollands Glorie.

RTL4 was met Eyeworks eind januari ?undercover? aan de slag in de spoedeisende hulp afdeling van het VU medisch centrum in Amsterdam. De Vrije Universiteit zag een schitterende opportuniteit om zichzelf en haar ziekenhuis onder de aandacht te brengen van het grote publiek. Klanten moet je tenslotte dagelijks verdienen, toch?

In de geest van ?Big Brother?, ?Temptation Island? en ?embedded journalism? is de max natuurlijk een levensechte ziekenhuissoap, met echte pati?nten, bloed, zweet en tranen, verpleegkundigen en dokters. Daartoe had de tv-productiemaatschappij Eyeworks gedurende twee weken 1500 pati?nten op de spoed van de VUmc gevolgd met 35 camera?s. Het tv-personeel was voor de gelegenheid gecamoufleerd in een blitse spoedoutfit. Het was een waarlijk levensechte reportage. Iedereen werd gefilmd en bevraagd en wanneer de deskundige tv-jongens en meisjes in de controlekamer voor de batterij monitors van de 35 camera?s brood zagen in een verhaal van leed en pijn, werd een formulier voor akkoord ter ondertekening voorgelegd aan de pati?nt in kwestie. Wie ziek, zwak en misselijk hulp vroeg op de spoed van de VUmc kon als Chinese vrijwilliger gevorderd worden voor een publicitaire soap van datzelfde ziekenhuis.

Omdat er steeds meer vragen rezen bij de medisch-ethische grenzen die hier overschreden werden, koos RTL4 voor de vlucht vooruit. De eerste aflevering werd twee weken vroeger uitgezonden als een goed gehypte teaser.

Edoch, de kritiek van de medische sector, de tv-vakgenoten en de publieke opinie dreef RTL 4 tot een voortijdige abortus van hun dure ziekenhuissoap.

Het schrijversproject waarbij auteurs langere tijd als ?stagiaire? meeliepen in de VUmc werd eveneens afgevoerd. Met hun literaire werk hoopten de bestuurders van het ziekenhuis extra aandacht te genereren bij het grote publiek. Net als met middelbare scholieren die in witte jassen kwamen meelopen in het ziekenhuis.

Hoe ver kan je geilen op publieksbekendheid?

Verlos ons

De zorgvuldig uitgedokterde publiciteitscampagne voor het academisch ziekenhuis van de VU draaide uit op een publicitaire ramp: wie wil daar – zelfs dood – nog gevonden worden voor het oog van de camera?s en de nieuwsgierige blikken van de tv-reporters.

Dat dachten wij althans. Maar wij vergissen ons.

De VUmc bleek reeds gepokt en gemazeld in de ideologie dat alleen marktwerking soelaas zal bieden. ?24 uur: tussen leven en dood? had tot een gouden publicitaire soap kunnen opbloeien. Laagdrempeligheid als openbare zorgmarkt of zorgboulevard kan klanten en potentieel personeel lokken. De liberale minister van Volksgezondheid, Edith Schippers, plant immers commerci?le investeringen om ziekenhuizen optimaal te positioneren in de marktwerking. Universiteiten, bestuursleden en professoren worden graag gewogen naar de hoeveelheid geld dat ze weten aan te slepen voor hun dienst en instelling. TV-soaps brengen geld in het bakje ?n zorgen ook nog eens ruim voor publiciteit.

En wat erger is: steeds meer mensen – niet alleen politici – worden verblind door het licht van de camera?s en het verlangen zichzelf te tonen op de treurbuis. Ik ben op tv geweest, dus ik besta. Ik heb mijn stigmata getoond, herken mij. Ik heb mijn intiemste pijn gegeven voor uw verlossing, aanbid mij. Ik heb mijn lijf aangeboden, verlos mij.

?Op veel gebieden zou wat minder strijd en wat meer samenwerking en toewijding welkom zijn. Thymotische waarden zijn lang niet de enige die we nodig hebben, en bovendien zijn ze gevaarlijk en vernietigen ze soms waar het werkelijk om zou moeten draaien: een veelzijdige opvoeding, attentvolle zorg, liefdevolle relaties, een tolerante politiek, kunst?. Peter Venmans, Het derde deel van de ziel. Over thymos.